Το «Κατηγορώ» του Εμίλ Ζολά

Σαν Σήμερα το 1898: Ο Γάλλος συγγραφέας και δημοσιογράφος Εμίλ Ζολά (1840-1902), δημοσιεύει στην εφημερίδα «Ορόρ» (Αυγή) ανοιχτή επιστολή καταπέλτη προς τον πρόεδρο της Γαλλίας, το περίφημο «Κατηγορώ…!».

Κάθε παράγραφος ξεκινούσε με τη λέξη «Κατηγορώ». Κατηγορούσε τη στρατιωτική δικαιοσύνη ότι αθώωσε «με άνωθεν εντολή» τον ταγματάρχη πεζικού (και πραγματικό ένοχο), κόμη Βασλέν Εστερχάζι, που δικαζόταν με την κατηγορία της πλαστογραφίας εγγράφου. Κατηγορούσε την κυβέρνηση ότι συγκάλυψε τις ανομίες τού γενικού επιτελείου στρατού κι ότι υποδαύλισε τον αντισημιτικό φανατισμό. Κατηγορούσε συνωμότες, εθνικιστές, μοναρχικούς ότι έστειλαν κατάδικο στο νησί του Διαβόλου έναν αθώο, αφήνοντας ατιμώρητους τους πραγματικούς ενόχους.

Παράλληλα, δήλωνε την απέχθειά του προς την υποκρισία και τον φανατισμό. Ήταν μια εκρηκτική παρέμβαση στην πολύκροτη «υπόθεση Ντρέιφους» που είχε συγκλονίσει τη Γαλλία και ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που οι διανοούμενοι μιας χώρας έπαιρναν στα χέρια τους την κατάσταση και με δυναμική παρέμβαση απαιτούσαν δικαιοσύνη και σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων ενός πολίτη.

Το τεύχος της εφημερίδας τυπώθηκε σε 300.000 αντίτυπα −αντί των 30.000 που ήταν ο συνηθισμένος αριθμός−, και έγινε ανάρπαστο. Η εξέλιξη αυτή πήρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις, δίχασε στα δύο τη χώρα και συντάραξε τα θεμέλια της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας.

Ο Ζολά μηνύθηκε άμεσα από την γαλλική δικαιοσύνη και βρέθηκε κατηγορούμενος. Η δίκη του εξελίχθηκε σε ένα ανελέητο σφυροκόπημα εναντίον της στρατοκρατίας, του εθνικισμού και του αντισημιτισμού. Πολιτικοί και διανοούμενοι προσήλθαν σαν μάρτυρες υπεράσπισης, μεταξύ αυτών οι Κλεμανσό, Ζαν Ζορές και ο διάσημος συγγραφέας Ανατόλ Φρανς (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1921).

Στις 23 Φεβρουαρίου, μόλις είκοσι μέρες μετά τη δημοσίευση του «Κατηγορώ», ο Ζολά καταδικάζεται σε ενός χρόνου φυλάκιση, επειδή «δεν απεδείχθη η άνωθεν εντολή στην αθώωση του Εστερχάζι». Στην πραγματικότητα, όμως, οι διανοούμενοι είχαν νικήσει αφού είχε πλέον ξεσκεπαστεί η μηχανορραφία. Το κείμενο αυτό του Ζολά αποτέλεσε την κύρια αιτία για την αναψηλάφηση της δίκης του Ντρέιφους.

Η υπόθεση επανεξετάστηκε και ο λοχαγός Ντρέιφους αποδείχθηκε αθώος και θύμα δικαστικής πλεκτάνης και αποκαταστάθηκε πλήρως (1906), αλλά ο Ζολά δεν ζούσε πια για να το δει.

Έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που πρώτος κινητοποίησε τους διανοούμενους στην υπεράσπιση μιας δίκαιης υπόθεσης

πηγή: Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών