Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Ράβενσμπρουκ. Μία κόλαση δίπλα στο Βερολίνο

Αναστήθηκα και πέθανα χιλιάδες φορές

Σε μιά μέρα μέσα.

Στον περίβολο ακούω μονάχα φωνές

Μα δεν βρίσκω μπέσα.

Με ξυπνάνε φαντάσματα της ψυχής

Κάθε βράδυ

Κι εί ν’ οι ώρες μεγάλες της ζωής

Και στην μέση σκοτάδι.

Ξημερώματα πάλι, οι σειρήνες βουΐζουν

Πάει 5 η ώρα.

Ένα σώμα νεκρό στην γωνιά βασανίζουν

Το θυμάμαι σαν τώρα.

Έξω τείχη ψηλά να μας κρύβουν

Τον ήλιο, τ’ αστέρια.

Ελεύθερα τα φτερά τους ν’ ανοίγουν

Πουλιά, μα όχι δυό χέρια.

Κι ένα λουλούδι που φύτρωσε χτες

Μέσ’ στην ελπίδα,

Το έκοψε άδικα ένα τέρας SS

Με τα μάτια μου το είδα.

Με λυγίζουν τα γόνατα, η καρδιά μου ματώνει

Στην σκέψη,

Μήπως κάποια αυγή μείνω μόνη

Και το σώμα αυτό δεν αντέξει.

(Το ποίημα αυτό γράφτηκε κατά την διάρκεια διαμονής εντός στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Ravensbruck στην Γερμανία) πηγή: http://www.arxeion-politismou.gr/2019/01/Ravensbruck-Mpormpantonakis.html

Το στρατόπεδο του Ράβενσμπρουκ σχεδιάστηκε από τον Χάινριχ Χίμλερ και είναι χτισμένο σε ειδυλλιακή τοποθεσία 90χλμ βορείως του Βερολίνου δίπλα σε μια μικρή κωμόπολή που ονομάζεται Φύρστενμπεργκ. Ξεκίνησε να λειτουργεί το Μάη του 1939 και υπήρξε ένας τόπος μαρτυρίου αποκλειστικά για γυναίκες, μέχρι την απελευθέρωσή του από τον Κόκκινο Στρατό στις 17 Απρίλη του 1945. Μόνο ένα, αναλογικά, μικρό τμήμα του πληθυσμού του υπήρξαν Εβραίες. Το αισθητά μεγαλύτερο ήταν Ρομά, μαχήτριες της αντίστασης, πολιτικοί εχθροί του ναζιστικού καθεστώτος, Μάρτυρες του Ιεχωβά, πόρνες, ασθενείς, «τρελές», «αντικοινωνικά στοιχεία». Προέρχονταν από τουλάχιστον 20 χώρες. Αν κι η ιστορία του στρατοπέδου δεν είναι, γενικότερα, άγνωστη, έχει, ωστόσο, «σπρωχτεί» στο περιθώριο της ιστορίας της ναζιστικής γενοκτονίας.

Περισσότερες από 135.000 γυναίκες φυλακίστηκαν στο Ράβενσμπρουκ, από τις οποίες 92.000 θανατώθηκαν. Αρχικά, εβραίοι εργάτες έστησαν 14 παραπήγματα για τις κρατούμενες, μαγειρείο, αναρρωτήριο και μερικά μικρότερα παραπήγματα για άνδρες κρατούμενους, τελείως απομονωμένα από το υπόλοιπο στρατόπεδο. Κατασκευάστηκε επίσης (πρώτα από όλα τα υπόλοιπα) ένας ψηλός τοίχος περίφραξης, στην κορυφή του οποίου τοποθετήθηκε αγκαθωτό ηλεκτροφόρο συρματόπλεγμα.

Τον Ιούνιο του 1941 μεταφέρονται στο μικρό βοηθητικό στρατόπεδο 300 άνδρες κρατούμενοι από το Στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου, για να βοηθούν στις εργασίες ανεγέρσεων νέων κτισμάτων στην περιοχή (να σημειωθεί ότι στο Ράβενσμπρουκ λειτουργούσε ένα εργοστάσιο της Siemens). Κύρια απασχόληση των κρατουμένων γυναικών ήταν αρχικά η κατασκευή στολών για τα SS, αργότερα όμως το στρατόπεδο γίνεται χώρος φθηνού εργατικού δυναμικού, καθώς οι κρατούμενες απασχολούνται σε τοπικές βιομηχανίες με πενιχρή αμοιβή (όχι, φυσικά, για τις ίδιες αλλά για τους δεσμοφύλακές τους). Μόλις πραγματοποιόταν κάποια συμφωνία, 500 ή 1.000 γυναίκες παραχωρούνταν στη βιομηχανική εγκατάσταση, μαζί με το ανάλογο (γυναικείο) προσωπικό φρούρησης, εξοπλισμένο με γκλομπ και ειδικούς σκύλους-φύλακες τους οποίους το στρατόπεδο είχε προμηθευτεί κατόπιν εντολών του Χίμλερ που πίστευε ότι οι γυναίκες φοβούνται περισσότερο στα σκυλιά από ότι οι άντρες. Για όσες κρατούμενες πέθαιναν από τη βαριά εργασία και τις στερήσεις, η βιομηχανία λάμβανε αντικαταστάτριες χωρίς πρόσθετο κόστος. Μερικές από τις βιομηχανίες, των οποίων το εργατικό δυναμικό απαρτιζόταν από κρατούμενες, ήταν η Siemens (ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός), η Χάινκελ (Heinkel) (βιομηχανία αεροσκαφών), η βάση του Πεενεμούντε (κατασκευή και εκτόξευση των βλημάτων V2) κτλ.

Το 1942, οι αρχές των SS κατασκεύασαν ένα κτηριακό συγκρότημα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου (γνωστό επίσης ως Άουσβιτς 2) για τη φυλάκιση γυναικών κρατουμένων . Οι πρώτες κρατούμενες ήταν γυναίκες που τα SS είχαν μεταφέρει από το Ράβενσμπρουκ. Στο Μπέργκεν-Μπέλσεν, οι αρχές του στρατοπέδου ίδρυσαν ένα στρατόπεδο για γυναίκες το 1944. Τα SS μετέφεραν χιλιάδες Εβραίες κρατούμενες από το Ράβενσμπρουκ και το Άουσβιτς στο Μπέργκεν-Μπέλσεν κατά το τελευταίο έτος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αν και το στρατόπεδο είχε ως σκοπό την καταναγκαστική εργασία, κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου με δεδομένη την ήττα των ναζί και λόγω της συντριπτικής υπεροχής και προέλασης του Κόκκινου Στρατού, η ηγεσία των SS αποφάσισε να μετατρέψει το στρατόπεδο σε μέρος εξόντωσης, κυρίως τόσων κρατουμένων είχαν επιζήσει, για να μην υπάρξουν μάρτυρες των φρικαλεοτήτων που είχαν διαπραχθεί στο στρατόπεδο. Σε αυτό το «πρόγραμμα» εντάσσεται η θανάτωση με αέρια 130 βρεφών και εγκύων το Μάρτιο του 1945.

Σύμφωνα με την συγγραφέα Sarah Helm: Η ιστορία του Ravensbrück έχει περιθωριοποιηθεί για πολλούς λόγους. Κατά πρώτον, οι γυναίκες ιδιαιτέρως απεχθάνονταν να μιλήσουν για την εμπειρία τους επιστρέφοντας και κανένας δεν ήθελε να ακούσει. Το μεγαλύτερο μέρος από τα επίσημα έγγραφα καταστράφηκε. Το στρατόπεδο απελευθερώθηκε από τους Σοβιετικούς, που κράτησαν ελάχιστα αρχεία. Εξάλλου, βρισκόταν στην Ανατολή και για πολλά χρόνια ήταν κρυμμένο πίσω από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα». Αργότερα, η ιστορία του εβραϊκού Ολοκαυτώματος αναδύθηκε στα ανατολικά σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια, ενώ εκείνη του εγκλήματος εναντίον των γυναικών στο Ravensbrück επισκιάστηκε. Οι ιστορικοί, συνήθως άντρες, δεν μπήκαν στον κόπο να ερευνήσουν για το στρατόπεδο λεπτομερώς.

Και συνεχίζει: Το στρατόπεδο ήταν διαρθρωμένο κατά τον ίδιο τρόπο που ήταν διαρθρωμένα τα αντρικά στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία. Οι γυναίκες ζούσαν σε μεγάλα κτίρια και χρησιμοποιούνταν για καταναγκαστική εργασία. Την ίδια στιγμή τους γίνονταν κάποιες παραχωρήσεις, λόγω του ότι ήταν γυναίκες. Για παράδειγμα, δεν υπήρχαν ένοπλα φυλάκια στους τοίχους αρχικά. Οι φύλακες χρησιμοποιούσαν περισσότερο σκυλιά, καθώς ο Χίμλερ θεωρούσε πως οι γυναίκες τα φοβόντουσαν πιο πολύ από ότι οι άντρες.

Από τα μέσα του πολέμου, το στρατόπεδο έγινε κέντρο καταναγκαστικής εργασίας και πολλές πέθαναν στη διάρκεια της δουλειάς από εξάντληση, λιμοκτονία ή αρρώστιες. Πολλές, επίσης, εξαναγκάστηκαν να κατασκευάζουν γερμανικά όπλα. Υπήρχε ένα εργοστάσιο της Siemens στο στρατόπεδο, όπου οι γυναίκες έφτιαχναν τμήματα των γερμανικών πυρομαχικών. Τους τελευταίους μήνες, εξαντλημένες γυναίκες στη Siemens επιλέχτηκαν για θανάτωση στους θαλάμους αερίων ή με εκτέλεση.

Αλλα, σε αντίθεση με αντρικά στρατόπεδα, υπήρχαν γυναίκες φύλακες που διατηρούσαν την τάξη. Λογοδοτούσαν σε ένα αντρικό στράτευμα των SS. Την πρώτη περίοδο, το στρατόπεδο ήταν πολύ μικρό κι η πειθαρχία αυστηρή. Αργότερα, διαβιούσαν περίπου 45.000 γυναίκες εκεί, γεγονός που το κατέστησε υπερπλήρες και χαοτικό. Όλο και περισσότερες φυλακισμένες χρησιμοποιούνταν, προκειμένου να βοηθούν στη διαχείριση του στρατοπέδου. Οι φυλακισμένες εργάζονταν ακόμη κι ως αστυνομικίνες του στρατοπέδου. Το Ravensbrück ήταν ένα από τα τελευταία στρατόπεδα που απελευθερώθηκαν. Πριν το τέλος, υπέστη εκκαθάριση και πολλές γυναίκες πέθαναν στους θαλάμους αερίων ή σε πορείες θανάτου.

Πολλοί σαδιστές πέρασαν από το στρατόπεδο του Ράβενσμπρουκ, όπως για παράδειγμα ο Καθηγητής Καρλ Γκέμπχαρτ που έκανε πειράματα στις κρατούμενες, τις υπέβαλε σε στείρωση και άλλα πολλά βασανιστήρια για “ιατρικούς” σκοπούς.

Τα τέρατα του Ράβενσμπρουκ

πηγή: https://www.patrasevents.gr/article/19024-gynaikes-pou-ekana-frikisastika-pragmata-sta-stratopaida-augkentrosis

Η Dorothea Binz

Ξεκινώντας την «καριέρα» της το 1939, η Binz δούλεψε αρχικά ως φύλακας σε στρατόπεδα συγκέντρωσης πριν ανέβει στην ιεραρχία και φτάσει στον βαθμό του επικεφαλής πτέρυγας στο Ράβενσμπρουκ και αργότερα στο Μπούχενβαλντ. Περιγραφόμενη από τους κρατουμένους με τα μελανότερα χρώματα, η Binz ήταν διαβόητη για το βάρβαρο ξυλοφόρτωμα με μαστίγιο στις γυναίκες τροφίμους, καθώς και για άλλα φρικτά βασανιστήρια, ακόμα και δολοφονίες κατά βούληση. Σε ένα από τα πλέον περίφημα περιστατικά της «δουλειάς» της, η φύλακας πετσόκοψε με τσεκούρι μέχρι θανάτου μια κρατούμενη κατά τη διάρκεια καταναγκαστικής εργασίας. Παρά το γεγονός ότι κατάφερε να ξεφύγει λίγο πριν από το τέλος του πολέμου, θα συλληφθεί τελικά από τις συμμαχικές δυνάμεις, θα καταδικαστεί για τα εγκλήματά της και στις 2 Μαΐου 1947 θα εκτελεστεί…

Juana Bormann – «Η Γυναίκα με τα Σκυλιά»

Η Bormann προσχώρησε στα SS το 1939, για να «κερδίζει περισσότερα χρήματα», όπως ισχυρίστηκε κατόπιν στη δίκη της. Στην τρομακτική της καριέρα θα περάσει από τα πλέον διαβόητα ναζιστικά κολαστήρια θανάτου, όπως το Ράβενσμπρουκ, το Άουσβιτς και το Μπέργκεν-Μπέλσεν. Ιδιαιτέρως γνωστή για την απάνθρωπη σκληρότητά της, η Bormann τιμωρούσε τις τροφίμους με τα σκυλιά της, τους γερμανικούς ποιμενικούς, τα οποία και έβαζε να επιτίθενται στις αβοήθητες γυναίκες. Ο σαδισμός της, που δεν είχε όμοιό του, και η παγερή σκληρότητά της θα της στερούσαν ωστόσο αργότερα τη ζωή, όταν καταδικάστηκε για εγκλήματα πολέμου και εκτελέστηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1945…

Greta Bosel

Η νοσοκόμα Bosel ξεκίνησε την αποτρόπαιη καριέρα της το 1939 ως «επιστάτρια εργασίας» στο στρατόπεδο του Ράβενσμπρουκ. Αυτό σήμαινε απλά-απλά ότι η Bosel ήταν μεταξύ αυτών που αποφάσιζαν ποιοι αιχμάλωτοι θα στέλνονταν κατευθείαν στους θαλάμους αερίων και ποιοι ήταν ικανοί για εργασία, μοιράζοντάς τους στα στρατόπεδα εργασίας. Η γραμμή που ακολουθούσε ήταν ιδιαιτέρως αρεστή στη ναζιστική ιεραρχία, αφού το άσπλαχνο «μότο» της για τους αιχμαλώτους ήταν: «Αν δεν μπορούν να δουλέψουν, άσ’ τους να σαπίσουν». Στις 3 Μαΐου 1945, μετά τη δίκη για τα εγκλήματα πολέμου που συντελέστηκαν στο στρατόπεδο Ράβενσμπρουκ, η Bosel εκτελέστηκε για κακοποίηση και ανθρωποκτονίες…

 

Hildegard Lachert – «Το Τέρας»

Ξεκινώντας το 1942, η Lachert απέκτησε φήμη για την ιδιαίτερη βαρβαρότητά της, έχοντας την ευκαιρία να την επιδείξει σε μια σειρά στρατοπέδων συγκέντρωσης, όπως το Ράβενσμπρουκ, το Μαϊντάνεκ και το Άουσβιτς. Μετά τον πόλεμο, καταδικάστηκε σε κάθειρξη 15 ετών για τα εγκλήματά της στο Άουσβιτς, παρά το γεγονός ότι θα αποφυλακιζόταν το 1956, έχοντας εκτίσει μόνο 9. Η ελευθερία της ωστόσο δεν θα κρατούσε για πολύ, καθώς το 1975 θα καταδικαζόταν σε άλλα 12 χρόνια φυλάκισης για τη φρικιαστική της δράση στη διαδικασία επιλογής των κρατουμένων και για νέα δεδομένα που ήρθαν στο φως, όπως η γενικευμένη κακοποίηση των θυμάτων και τα βάρβαρα φονικά της…

Ruth Neudeck

Ο «κομήτης» Neudeck ανέβηκε στην ιεραρχία αστραπιαία, καταφέρνοντας να γίνει διοικητής στρατοπέδου σε ένα από τα παραρτήματα του Ράβενσμπρουκ, παρά το γεγονός ότι στρατολογήθηκε μόλις το 1944. Τα ειδεχθή «προσόντα» της πολλά και διάφορα, με την αγαπημένη μέθοδο βασανισμού της να είναι το κόψιμο του λαιμού του αιχμαλώτου χρησιμοποιώντας την αιχμηρή άκρη ενός φτυαριού. Κατάφερε μάλιστα να διαφύγει λίγο πριν από το τέλος του πολέμου, θα πιανόταν ωστόσο αργότερα και θα εκτελούταν για τα εγκλήματά της.

Elisabeth Volkenrath

Λαμπρή μαθήτρια της Dorothea Binz, η Volkenrath υπηρέτησε στο Ράβενσμπρουκ και στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου, πριν αναγνωριστεί η αποτρόπαιη δράση της και γίνει ανώτερος επόπτης στο Μπέργκεν-Μπέλσεν. Η Volkenrath συμμετείχε προσωπικά στις μαζικές δολοφονίες των θυμάτων, απολαμβάνοντας κάθε στιγμή της διαδικασίας, ακολουθώντας σε αυτό τη «δασκάλα» της Binz. Όπως και η Binz βέβαια, η Volkenrath θα εκτελούταν για τα εγκλήματά της…

Όλες οι πηγές που χρησιμοποιήσαμε στο άρθρο

[1] Sarah Helm: «Το να δώσω στις επιζήσασες του Ravensbrück την ευκαιρία να αφηγηθούν την ιστορία τους ήταν ζωτικής σημασίας για μένα» https://yanniskontos.blogspot.com/2015/04/sarah-helm-ravensbruck.html

[2] Γυναίκες που έκαναν φρικιαστικά πράγματα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης https://www.patrasevents.gr/article/19024-gynaikes-pou-ekana-frikisastika-pragmata-sta-stratopaida-augkentrosis

[3] http://www.arxeion-politismou.gr/2019/01/Ravensbruck-Mpormpantonakis.html

[4] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%AC%CE%B2%CE%B5%CE%BD%CF%83%CE%BC%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%BA