Η ταξική πάλη είναι πολύ μικρή

Εισαγωγική σημείωση

Το παρόν κείμενο του Lothar Galow-Bergemann δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Jungle World 23. 01. 2022. Η μετάφραση του στα ελληνικά γίνεται στο πλαίσιο παρουσίασης μιας σειράς κειμένων που πιστεύουμε ότι μπορούν να συμβάλουν στον διάλογο για ένα σύγχρονο εγχείρημα κομμουνιστικής κριτικής, θεωρίας και πρακτικής στον 21ο αιώνα. Ωστόσο, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι δεν μας βρίσκουν απαραίτητα σύμφωνους-ες όλα τα σημεία του.  Παρόλα αυτά εκτιμούμε ότι η μετάφραση και παρουσίαση τέτοιων άρθρων συμβάλουν σε ένα βαθύτερο διάλογο, όπως αυτόν που έχουμε ανοίξει στο shades μέσα από τις συναντήσεις του και την ομάδα μελέτης.

από τη Σ.Ο

Του Lothar Galow-Bergemann για το περιοδικό KRISIS

Πολλοί αριστεροί, οι οποίοι επί δεκαετίες επικεντρώθηκαν στις πολιτικές των ταυτοτήτων και ξέχασαν το κοινωνικό ζήτημα, ασκούν αυτοκριτική για καλό λόγο, διότι με αυτόν τον τρόπο άφησαν την ερμηνεία των σημαντικών κοινωνικών συγκρούσεων στους φιλελεύθερους, τους συντηρητικούς και τους φασίστες. Ακόμη και αν κάποιοι έχουν χάσει από τα μάτια τους την εργατική τάξη – υπάρχει και οι ταξικοί αγώνες είναι απαραίτητοι. Αλλά οι ταξικοί αγώνες σήμερα μπορούν στην καλύτερη περίπτωση να επιτύχουν πρόχειρες και ασταθείς επιτυχίες για μεμονωμένες ομάδες της εργατικής τάξης- δεν μπορούν πλέον να δώσουν διαρκείς απαντήσεις στο κοινωνικό ζήτημα. Επειδή οι περιορισμοί της εκμετάλλευσης του κεφαλαίου μπλοκάρουν την επίλυση όλων των αποφασιστικών ερωτημάτων για το μέλλον, οι κοινωνικοί αγώνες σήμερα πρέπει να θέσουν άμεσα – θεωρητικά αλλά και πρακτικά – το ζήτημα του συστήματος. Και ακριβώς από εδώ ξεκινούν τα προβλήματα με την ταξική πάλη. Το ταξικό συμφέρον της εργατικής τάξης έχει προ πολλού αποδειχθεί ότι είναι το συστημικό συμφέρον εκείνων που εξαρτώνται από την πώληση της εργατικής τους δύναμης. Υπάρχει έλλειψη δυνατοτήτων κατάρριψης του συστήματος.

Η ταξική πάλη είναι ένας αριθμός πολύ μικρός για τους αναγκαίους κοινωνικούς αγώνες. Μόνο οι αγώνες που σπάνε τα θεωρητικά αλλά και τα πρακτικά δεσμά του “συμφέροντος της εργατικής τάξης” μπορούν να αποκτήσουν έναν πραγματικά αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, το ζήτημα του χρόνου εργασίας. Η ώθηση της ψηφιοποίησης επισκιάζει ό,τι έχει παράξει μέχρι σήμερα ο καπιταλισμός από την άποψη της παραγωγικότητας και της δυνητικής εξοικονόμησης ανθρώπινης εργατικής δύναμης. Στη λογική της αξιοποίησης του κεφαλαίου, πολύ περισσότεροι άνθρωποι θα γίνουν “περιττοί”. Όποιος αποδέχεται τη μισθωτή εργασία ως τη φυσική βάση της ζωής και θέτει το συμφέρον του μισθωτού εργάτη στο επίκεντρο, οδηγείται από ένα και μόνο ερώτημα: Πώς μπορούμε παρ’ όλα αυτά να διατηρήσουμε το επίπεδο της απασχόλησης; Αν, από την άλλη πλευρά, έχετε κατά νου τη θεμελιώδη διαφορά μεταξύ αφηρημένου και υλικού πλούτου, ο κόσμος θα μπορούσε να διαμορφωθεί εντελώς διαφορετικά για εσάς. Χρειαζόμαστε τον υλικό πλούτο για να ζήσουμε (τροφή, ένδυση, τεχνολογία, επιστήμη, πολιτισμός), ο αφηρημένος πλούτος χρειάζεται μόνο για την αξιοποίηση του κεφαλαίου (αξία, χρήμα, κεφάλαιο). Επειδή οι δυνατότητες για την αύξηση του υλικού πλούτου αυξήθηκαν υπερβολικά και αυξάνονται περαιτέρω, σήμερα όλοι οι άνθρωποι θα έπρεπε να εργάζονται σημαντικά λιγότερο και θα μπορούσαν έτσι να ζουν σημαντικά καλύτερα – αν η κοινωνία πέρα από τον αφηρημένο πλούτο της “οικονομικής λογικής” διαχειριζόταν επιτέλους πραγματικά ορθολογικά και έθετε στο επίκεντρο την παραγωγή και τη διανομή του υλικού πλούτου. Το αποτέλεσμα δεν θα ήταν μια εβδομάδα 30 ωρών, αλλά μάλλον μια εβδομάδα πέντε ωρών, η οποία δεν θα χρειαζόταν πλέον να είναι ουτοπία.

Το συμφέρον των πωλητών εργατικής δύναμης δεν βοηθά εδώ. Ακόμα και το πιο μαχητικό εργατικό δυναμικό και το πιο “επαναστατικό” συνδικάτο, εφόσον έχει σώας τας φρένας, δεν θα χτυπήσει τις “δικές” του επιχειρήσεις. Εξάλλου, μπορούν να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη μόνο αν αυτή παραμείνει στην αγορά. Όσο δυσμενέστερες είναι οι συνθήκες εκμετάλλευσης του κεφαλαίου, τόσο στενεύουν τα περιθώρια της ταξικής πάλης. Ένας αγώνας για τη μείωση των ωρών εργασίας “με πλήρη μισθό και αποζημίωση προσωπικού” μπορεί να είναι ακόμα διεκδικήσιμος για κάποιους σε μια πλούσια χώρα όπως η Γερμανία με στόχο την 30ωρη εβδομάδα – με δεδομένους πολύ ευνοϊκούς και μάλλον απίθανους συσχετισμούς δυνάμεων. Αλλά ακόμη και αυτό θα απείχε μίλια από την αναγκαία στροφή. Ο αγώνας για την καλή ασφάλιση των γηρατειών στερείται εξίσου προοπτικής αν διεξάγεται από τη σκοπιά της εργασίας. Είναι κοινό μυστικό ότι όποιος είναι σήμερα κάτω των 30 ετών δεν θα έχει σύνταξη για να ζήσει στα 80 του. Η ριζική μείωση των εβδομαδιαίων και ισόβιων ωρών εργασίας που είναι αναγκαία και δυνατή σήμερα δεν μπορεί να λειτουργήσει ούτε με “πλήρη αποζημίωση προσωπικού και μισθών” ούτε στη βάση της συνταξιοδοτικής ασφάλισης. Όσοι το πιστεύουν αυτό έχουν την ψευδαίσθηση ότι σε συνθήκες εκρηκτικής αύξησης της παραγωγικότητας είναι ακόμα δυνατή η διατήρηση του μισθολογικού συστήματος για τις μάζες των ανθρώπων. Η ταξική πολιτική έχει τελειώσει εδώ.

Μια πραγματικά αντικαπιταλιστική θέση αφήνει την άποψη του ταξικού συμφέροντος και λέει: Είναι ωραίο που μας τελειώνει η δουλειά. Αν αξιοποιηθεί το τεράστιο δυναμικό του διαθέσιμου χρόνου (Καρλ Μαρξ), που δίνει η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, οι μάζες των ανθρώπων μπορούν επιτέλους να κάνουν αυτό που μέχρι τώρα μπορούσαν να κάνουν μόνο λίγοι: να μην περνούν όλη τη ζωή τους με μόχθο και εργασία, αλλά να αφιερώνονται σε όλη την ομορφιά που έχει να προσφέρει η ζωή. Στο διάολο το να είσαι εργάτης και η “ταξική ταυτότητα”, πρέπει επιτέλους να τα ξεφορτωθείς.

Το μοντέλο της “διαβίωσης μέσω της κερδοφόρας απασχόλησης” δεν υπήρξε ποτέ πραγματικότητα σε μεγάλο μέρος του πλανήτη. Σήμερα, ακόμη και στα κέντρα του καπιταλισμού, λειτουργεί για όλο και λιγότερους ανθρώπους. Δεν έχει πια καμία προοπτική, και μαζί του ούτε και η “πλήρης στελέχωση και μισθολογική αποζημίωση”. Αυτό που χρειάζεται αντ’ αυτού είναι μια ριζική μείωση των ωρών εργασίας, με έξοδο από το μισθολογικό σύστημα και την αφηρημένη παραγωγή πλούτου και είσοδο στην κοινωνική ιδιοποίηση του υλικού πλούτου. Αυτό είναι ήδη απαραίτητο για λόγους προστασίας του κλίματος. Η παραγωγή για τη χωματερή έχει γίνει βασικός πυλώνας του καπιταλισμού. Όλοι γνωρίζουν, για παράδειγμα, ότι υπάρχουν πάρα πολλά αυτοκίνητα. Όποιος όμως ζει από την πώληση όσο το δυνατόν περισσότερων αυτοκινήτων από τις VW, Daimler & Co, είναι παγιδευμένος. Το ότι “όλο αυτό το μέρος θα πάει τελικά στον τοίχο” έχει γίνει σχεδόν κοινή γνώση. Η απάντηση που ενυπάρχει στο σύστημα είναι: Πρέπει να συνεχίσουμε την κούρσα προς τον τοίχο, γιατί οι ζωές μας εξαρτώνται από αυτό.

Η καταστροφή της γης είναι προγραμματισμένη σε αυτό το σύστημα. Η οπτική γωνία του συμφέροντος των πωλητών εργασίας δεν αποκλίνει ούτε χιλιοστό από αυτή τη λογική. Γι’ αυτό και το κίνημα “Fridays For Future”  προσκρούει τακτικά σε τοίχο από καουτσούκ μόλις γίνεται λόγος για θέσεις εργασίας: “Πιθανόν να έχετε δίκιο, και στην πραγματικότητα σας συμπάσχω, αλλά πείτε μου με τι υποτίθεται ότι θα ζήσουμε εγώ και η οικογένειά μου στο μέλλον”, είναι ο τόνος. Ο αγώνας κατά της κλιματικής αλλαγής πρέπει επομένως να συμβαδίζει με τον αγώνα για ριζική μείωση των ωρών εργασίας. Τα δύο αυτά θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν το ένα το άλλο και να αναπτύξουν τεράστια εκρηκτική δύναμη. Μέχρι στιγμής, λίγοι από τους φορείς το γνωρίζουν αυτό. Έτσι, οι δειλές προσπάθειες προσέγγισης από τα συνδικάτα και τις περιβαλλοντικές ενώσεις παραμένουν παγιδευμένες στην ψευδαίσθηση ότι η προστασία του κλίματος και η “πλήρης απασχόληση” πάνε μαζί. Δυστυχώς, το ζήτημα της μείωσης των ωρών εργασίας δεν εξετάζεται, για να μην αναφέρουμε τη ριζική μείωση των ωρών εργασίας που θα ήταν δυνατή.

Αλλά και οι φεμινιστικοί αγώνες για μια δίκαιη κατανομή των αναπαραγωγικών δραστηριοτήτων, η αλληλεγγύη με τους πρόσφυγες, ο αγώνας για μια πραγματική στροφή στην κινητικότητα, για αξιοπρεπή στέγαση για όλους και πολλοί άλλοι αγώνες θα μπορούσαν να συνυπάρχουν στον αγώνα για ριζική μείωση του χρόνου εργασίας. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα αντικαπιταλιστικό κίνημα μετασχηματισμού που θα απέσυρε ολοένα και περισσότερους τομείς της ζωής – καταναλωτικά αγαθά, στέγαση, υγεία, εκπαίδευση, επιστήμη, πολιτισμός – από τη λογική της αγοράς και θα τους οργάνωνε με κριτήρια καθαρά υλικής ορθολογικότητας. Αυτό θα έθετε – θεωρητικά αλλά και πρακτικά – ξανά και ξανά το ζήτημα της ιδιοκτησίας και της εξουσίας. Αλλά η απάντηση δεν θα ήταν η μεταβίβαση της ιδιοκτησίας και της εξουσίας στους πωλητές του εμπορεύματος εργατική δύναμη, οι οποίοι καθίστανται όλο και περισσότερο χωρίς προοπτική, αλλά σε κοινωνικές -όχι κρατικές- δομές και μορφές οργάνωσης, οι οποίες αφήνουν πίσω τους την αφηρημένη παραγωγή πλούτου της εκμετάλλευσης του κεφαλαίου και ήδη μελετώνται, για παράδειγμα, στη συζήτηση για τα κοινά (κοινή ιδιοκτησία) και άλλες μορφές αλληλέγγυας οικονομικής δραστηριότητας.

Μετάφραση που δημοσιεύθηκε το Σάββατο, 16 Απριλίου 2022 στο Los Angeles Indymedia : Activist News

Με ευχαριστίες στον Marc Batko