Εισήγηση του Shades στην εκδήλωση: τρία Ε(έψιλον) και ο εμπρησμός του Κάμπελ

Η εισήγηση της συντονίστριας – εισηγήτριας της Συντακτικής Ομάδας στην εκδήλωση του περιοδικού με θέμα το βιβλίο του Μιχάλη Τρεμόπουλου

… στην εκδήλωση του περιοδικού Shades με την οποία θέλουμε, όπως κάθε χρόνο από το 201 , να θυμίζουμε τη «Νύχτα των Κρυστάλλων», νύχτα της 9^ης προς τη 10^η Νοεμβρίου 1938 κυρίως για να υπενθυμίζουμε ότι χρειάζεται να παρατηρούμε γύρω μας μήπως και το υπόστρωμα του φασισμού ανασυντίθεται και πάλι κάτω από τα πόδια μας με νέα μορφή αλλά με τα παλιά υλικά του παρελθόντος. Η οδυνηρή διαπίστωση είναι ότι ξαναζούν με κάποιο τρόπο τα ίδια φαινόμενα, επιστρέφουν οι εφιάλτες του 20ού αι. ή με κάποιο τρόπο αναδίδεται ακόμη η απεχθής οσμή τους σαν να μη θάφτηκαν ποτέ.

Στο βιβλίο του Μιχάλη Τρεμόπουλου, που είναι το αντικείμενο και η αφορμή της αποψινής συζήτησης υπάρχουν κάποια σημεία-κλειδιά για την κατανόηση του φαινομένου του εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας στο πρώτο μισό του 20ού αι. και μέσα από την παρουσίασή τους πώς από το σχέδιο οικοδόμησης ενός εθνικού αστικού κράτους το 19^ο αι. πολλά μονοπάτια οδηγούσαν σε πογκρόμ και εκκαθαρίσεις, έτσι ώστε να είναι ορατό κάτι περισσότερο από μια αιτιακή συσχέτιση μεταξύ τους. Πρέπει απλώς να δούμε όλη την εικόνα της διαδικασίας εκσυχγρονισμού και καπιταλιστικής ανάπτυξης στα τέλη του 19^ου και τις αρχές του 20ού αι. για να καταλάβουμε ότι οι σκοτεινές πλευρές της δημιουργίας του σύγχρονου ελληνικού εθνικού κράτους είναι στο ίδιο σώμα με τον λαμπερό μεγαλοϊδεατισμό και τα εθνικά τάγματα εφόδου είναι φτιαγμένα από την πρώτη ύλη του πατριωτισμού του 19^ου αι. Κάποια ιδιαίτερα εντυπωσιακά δεδομένα για την πολιτική και την κοινωνία των δύο πρώτων δεκαετιών του 20ού αι., στις πρώτες ήδη σελίδες του βιβλίου, ρίχνουν φως στην εκκόλαψη του μίσους που εκδηλώθηκε στη δεκαετία του ’30 με ποικίλες μορφές, αλλά σίγουρα ο εμπρησμός του Κάμπελ δεσπόζει σ’ αυτές. Ξεχωρίζω δύο από τα δεδομένα αυτά, το πρώτο ότι «εκείνοι που εφάρμοζαν τις λιγότερο ανεκτικές πολιτικές απέναντι στις μειονότητες δεν ήταν οι συντηρητικού (οι υποστηρικτές του παλατιού), αλλά οι φιλελεύθεροι). Το δεύτερο ότι λιγότερο από δέκα χρόνια μετά την ίδρυση της διεθνιστικής και σοσιαλιστικής οργάνωσης της Φεντερασιόν, ιδρύθηκαν στη Θεσσαλονίκη εργατικά σωματεία με τη συμμετοχή των εργοδοτών, πράγμα που είναι δύσκολο να μη θυμίσει το κορπορατίστικο σύστημα της οργάνωσης των εργατών στο φασιστικό κόμμα. Έτσι γίνεται πιο ορατό αυτό που ο Μιχ. Τρεμόπουλος διατυπώνει με τη φράση «ο εθνικισμός είναι προθάλαμος του φασισμού» και που λύνει αρκετές από τις απορίες μας σχετικά με το «ποιοι» και το «γιατί» της διαμόρφωσης των πρώτων φασιστικών πυρήνων στη Β. Ελλάδα κατά την τρίτη δεκαετία του 20ού αι. Ονομάζονται τα πρόσωπα και ιχνηλατείται με επιμέλεια και λεπτομερώς η δράση τους.

Μετά από πολλά χρόνια ξανασυναντάμε τα ίδια πρόσωπα στην εποχή μας στους δρόμους της Θεσσαλονίκης κι αυτό το λέω κυριολεκτικά. Δύο περιπτώσεις ονοματοδοσίας δρόμων της πόλης και αναθεώρησης της ονοματοδοσίας αυτής ξανάφεραν στο φως δύο σκοτεινά πρόσωπα, στο ένα από τα οποία εστιάζει με προσοχή το βιβλίο. Πρόκειται για τον Περικλή Βιζουκίδη, καθηγητή της Νομικής και Πρύτανη, που είχε αναπτύξει πολύ στενές σχέσεις με τη φοιτητική οργάνωση της ΕΕΕ, τόσο στενές ώστε να παρέμβει ο καθηγητής στην αστυνομία για να αφήσει συλληφθέντες τριεψιλίτες γιατί πήραν μέρος σε απαγορευμένη από την κυβέρνηση συγκέντρωση υπέρ των πεσόντων αγωνιστών της Κύπρου και μάλιστα την ημέρα της επίσκεψης του Προέδρου της Δημοκρατίας, Ανδρέα Ζαΐμη, στην πόλη. Ο δεύτερος είναι ο κατοχικός φρούραρχος της Θεσσαλονίκης, στρατηγός Αθανάσιος Χρυσοχόου, δεξί χέρι του σφαγέα Μαξ Μέρτεν.

Τα ονόματα και των δύο δόθηκαν σε δρόμους της Θεσσαλονίκης, του μεν Βιζουκίδη από τους  διορισμένους από τη Χούντα δημοτικούς συμβούλους του  Δήμου Θεσσαλονίκης -επί Δημαρχίας Αλέξανδρου Κωνσταντινίδη, στις 28 Μαΐου του 1969, του δε Χρυσοσχόου πάλι από το χουντικό δημοτικό συμβούλιο το 1971. Το 2018 επί δημαρχίας Μπουτάρη, το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε να μετονομάσει τον δρόμο που είχε το όνομα του Χρυσοχόου σε Αλμπέρτου Ναρ, ο οποίος ήταν ένας προοδευτικός διανοούμενος της πόλης, απόγονος επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Η οδός Βιζουκίδη είχε μετονομαστεί από το 2011. Την μετονομασία της οδού Χρυσοχόου ζητούσαν με αλλεπάλληλα αιτήματα τρία μέλη της Επιτροπής Δημοτικού Συμβουλίου για την Ανάδειξη της Ιστορικής Μνήμης της πόλης, οι δικηγόροι Γρίμπας και Σακκέτας και ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, όλοι δημοτικοί σύμβουλοι.

Όπως συνήθιζε να γράφει η Άγκαθα Κρίστι, “old sins cast long shadows”. Έτσι και σ’ αυτή την ιστορία οι βαριές σκιές πέφτουν ακόμη και σήμερα. Στις 10 του Οκτωβρίου που μας πέρασε εκδικάστηκε η αγωγή αποζημίωσης που κατέθεσαν τα παιδιά του Χρυσοχόου εναντίον των δημοτικών συμβούλων για προσβολή της μνήμης του πατέρα τους. Ακόμη και τώρα υπάρχουν δημοσιεύματα και αναρτήσεις στο διαδίκτυο που απαιτούν αποκατάσταση της μνήμης του «πατριώτη» Χρυσοχόου.

Προσωπική εκτίμηση : οι βαριές σκιές του παρελθόντος θα απομακρύνονται όσο θα θυμόμαστε ανθρώπους σαν τον φαρμακοποιό Λάμπρο Καραμερτζάνη και θα ζητούμε να μπει σε δρόμους το όνομά τους και μάλιστα στη θέση άλλων που δεν το αξίζουν.