Μητσοτάκη γαμιέσαι: ή για πόσο ακόμα μπορεί η κριτική να αναβάλλεται

Μετά την ανάληψη της κυβερνητικής εξουσίας στο ελληνικό καπιταλιστικό κράτος από τη Νέα Δημοκρατία, σχεδόν αμέσως ξεκίνησε – έστω και με πολλές αντιφάσεις – ένα ρεύμα δυσαρέσκειας για τη νέα κυβέρνηση, που ως γνωστό, την ατζέντα της, την επαίνεσαν λίγο πολύ όλοι οι ακροδεξιοί κύκλοι στη χώρα. Πολύ περισσότερο, μετά την έναρξη της πανδημίας και των μέτρων εγκλεισμού (lockdown), των μέτρων δηλαδή που πήρε το ελληνικό κράτος τα προηγούμενα δυο χρόνια, η κλιμάκωση της κρατικής καταστολής, κυρίως στην Αθηναϊκή μητρόπολη και τις άλλες μεγάλες πόλεις, ήταν η αφορμή για να ξεσπάσει ένα αυθόρμητο «από τα κάτω» κίνημα της μητροπολιτικής νεολαίας. Η κορύφωση αυτού του κινήματος ήταν οι μαζικές συγκεντρώσεις στη Νέα Σμύρνη (Μάρτης 2021), οι οποίες ήταν σίγουρα καθοριστικές, έστω και προσωρινά, για να υποχωρήσει η κρατική καταστολή στους δρόμους.

Ωστόσο, το αστικό κράτος μέσα στην κατάσταση ετοιμότητας για την “αντιμετώπιση της πανδημίας” κατασκεύασε μια πολιτική ατζέντα η οποία όχι μόνο εντατικοποιεί την κοινωνία ελέγχου, αλλά επιχειρεί να προβλέψει την ίδια την πιθανότητα μιας εξέγερσης ή κοινωνικής αναταραχής. Με άλλα λόγια, δουλεύει στρατηγικά τους τρόπους που αυτή η πιθανότητα, μπορεί να αναβληθεί για πάντα. Μέσα σε ένα πλαίσιο επανορισμού της “υπόσχεσης για την ατομική ελευθερία” και των εγγυήσεων του δικαιώματος στην ατομική ιδιοκτησία και την ασφάλεια του πολίτη, το αστικό κράτος εξοπλίζεται και προετοιμάζεται για το μέλλον. Κατασκευάζει δηλαδή ενεργά τις προϋποθέσεις για ένα μέλλον που η ανατροπή του καπιταλιστικού υπάρχοντος, θα έχει καταστεί μη διανοήσιμη. Πολλές από αυτές τις εξελίξεις, τις νιώθουμε ήδη στο πετσί μας. Κατάργηση στην πράξη των διαδηλώσεων, αστυνομία στα Πανεπιστήμια, ένας αντεργατικός νόμος (Ρύθμιση Χατζηδάκη, Ιούνιος 2021), ακόμα και ένας νόμος περί λογοκρισίας ¹, ήταν μόνο μερικές από αυτές. Θα περίμενε κανείς ότι αυτά τα μέτρα θα ήταν το έναυσμα για μια κοινωνική έκρηξη και μάλιστα δεν ήταν λίγοι-ες αυτοί-ες που την περίμεναν να συμβεί. Παρά την υψηλή πολιτική σημασία των γεγονότων της Νέας Σμύρνης και του φοιτητικού κινήματος στο ΑΠΘ, πρέπει ακόμα να μιλήσουμε για μια έκρηξη που συνολικά αναβλήθηκε και να δούμε τα ερωτήματα που μας θέτει.

Τι συμβαίνει τέλος πάντων με το κίνημα σήμερα; Γιατί εξαφανίστηκε το προηγούμενο διάστημα; Γιατί η αριστερά δεν στάθηκε ούτε καν ικανή να αρθρώσει ένα μεταρρυθμιστικό λόγο; Πολύ περισσότερο γιατί θέλησε με πάθος να λογαριαστεί “μετά” την πανδημία, την ώρα που το ελληνικό κεφάλαιο μεθοδικά ανέπτυσσε τις δυνάμεις του; Τι συνέβη με την ίδια την δυνατότητα της κριτικής να εντοπίσει τις δυναμικές προϋποθέσεις για μια υπέρβαση της καπιταλιστικής πραγματικότητας; Τι συνέβη με εμάς; Γιατί αυτού του είδους η πολιτική αναβλητικότητα, αποτέλεσε μια ευρεία κοινωνική συνθήκη; Πόσο απολαυστική είναι τελικά η αιώνια επανάληψη του υπάρχοντος;

Αντί μιας κοινωνικής έκρηξης στην Ελλάδα ,το προηγούμενο διάστημα, ζήσαμε ακόμα μια φορά την αισθητικοποίηση της παρακμής, την απολαυστική λυπηρότητα του “κλείνομαι στο σπίτι”, της απουσίας μιας ουσιαστικής προσέγγισης της πραγματικότητας, την επικύρωση μιας ήττας, που πήρε εκτάσεις εντός και εκτός των social media. Την επικύρωση μιας συνολικής ήττας, που έγινε viral.

Καταστατική στιγμή αυτής της απουσίας, αποτέλεσε η στιγμή της ανάδυσης ανάμεσα στους κόλπους της ποπ αριστερής “λαϊκής” αντιπολίτευσης, του μεγαλειώδους συνθήματος: «Μητσοτάκη γαμιέσαι».

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά όπου η “λαϊκή οργή” απέναντι στις συνθήκες μέσα στις οποίες παράγεται η διακυβέρνηση της καπιταλιστικής πραγματικότητας, παίρνει αυτή τη μορφή: τη μορφή του προσώπου. Και δεν θα είναι βέβαια, η τελευταία φορά, όπου η ιδεολογική παραγωγή μιας “φιγούρας μίσους”, ενός διεστραμμένου “άλλου” ο οποίος επιβουλεύεται την κατά τ’ άλλα παραδεισένια ζωή της αγνής-εθνικής-λαϊκής κοινότητας, συγκοινωνεί άμεσα με την φετιχοποίηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Πρόκειται για μια συγκεκριμένη πολιτική αναγωγή της αντιφατικής πολυπλοκότητας των κοινωνικών σχέσεων, στο προσωπομορφοποιημένο υποκατάστατο τους. Με αυτόν τον τρόπο παράγεται ένας “φετιχοποιημένος αντικαπιταλισμός”, όπως τον περιγράφει και ο Moishe Postone, όπου εν προκειμένω, ο Μητσοτάκης γίνεται ο φορέας μιας αφηρημένης εξουσίας του “κακού” χρηματιστικού κεφαλαίου. Αυτός ο τρόπος πρόσληψης του κεφαλαίου, η ιστορία αυτής της λογικής, μας υπενθυμίζει ότι η επίθεση στο αφηρημένο από την σκοπιά του “καλού” και του “υγιούς” συγκεκριμένου, μπορεί να πάρει οποιαδήποτε μορφή -με ή χωρίς Εβραίους. Είναι η λογική ενός δομικού αντισημιτισμού, ο οποίος μπορεί να συγκοινωνεί άμεσα με το αντισημιτικό μίσος, και υπόρρητα να κατασκευάζει και ανασκευάζει συνεχώς την σκηνή της “λαϊκής δυσαρέσκειας”, προσφέροντας τις ιστορικές εγγυήσεις ότι αυτήν δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει ταξικά επαναστατική

.Δεν μπορούμε βέβαια να παραβλέψουμε το γεγονός πως η ιστορική συγκυρία εμφάνισης αυτού του συνθήματος, συμπίπτει χρονικά και πολιτικά με την συγκυρία εμφάνισης μιας δημοφιλούς απέχθειας προς την “κυβέρνηση Μητσοτάκη”, ως μια “κυβέρνησης βιαστών”. Το κίνημα φώναζε στους δρόμους “SS SS, ΝΔ παιδεραστές”και η προσωπομορφοποίηση ήρθε να συμπεριλάβει μέσα της άλλες φιγούρες μίσους, όπως αυτή του Κούγια ή του Λιγνάδη. Ξανά και ξανά, ο λαός απέναντι στις “διαστροφές των πλουσίων” που σε αντίθεση με το αγνό αναπαραγωγικό σεξ του λαϊκού έλληνα, είναι αυτοί που είναι κατάπτυστοι, βλαπτικοί, κοινωνικά μιαροί. “Μητσοτάκη γαμιέσαι” λένε, σε αντίθεση με τους Έλληνες νοικοκυραίους που “γαμάνε”. Πραγματικά η μηρυκαστική επαναληπτικότητα του συνθήματος, παραπέμπει σε μια συλλογική τελετουργία όπου “η πηγή του κακού” καθίσταται εξωτερική προς τον ριζικά “καλό” πυρήνα του έθνους. Οι κοινωνικές σχέσεις μετατρέπονται σε πρόσωπα και στην συνέχεια τα πρόσωπα αυτά, φορτίζονται με μίσος, γίνονται δοχεία για να δεχτούν όλες τις προβολές της εθνικής αθλιότητας. Εφόσον φορτιστούν με αυτές τις εντάσεις του μίσους, πρέπει στην συνέχεια να εξευτελιστούν, να φυλακιστούν ή ακόμα και να “φύγουν”. Να γίνουν τέρατα φερμένα από έναν άλλο κόσμο.

Μέσα σε αυτές τις διαδικασίες, τις εντάσεις και τις εξελίξεις, ξεδιπλώνεται ταυτόχρονα ολόκληρη η παρακμή της αριστεράς, που αδυνατεί πια να πιάσει το νήμα μέσα από μια καθαρά πολιτική και κριτική θεώρηση του υπάρχοντος και αυτό την σπρώχνει όλο και περισσότερο στην απουσία. Στην συνεχή υποκατάσταση της κριτικής στις βασικές κατηγορίες της καπιταλιστικής κυριαρχίας – αυτές που πρέπει να αναλυθούν για να δοθεί μια προοπτική στις ανατρεπτικές απόπειρες του παρόντος με μια εργαλειακή κινητοποίηση της “λαϊκού αισθήματος” απέναντι στους κακούς κυβερνώντες. Δεν έχουν αλλάξει και πολλά μάλλον από το 2011 στις πλατείες, όταν όλοι ζητούσαν να “φύγουν με ελικόπτερα” οι “προδότες”.

Μήπως όμως είμαστε εμείς “ξινοί” και δεν μπορούμε ούτε για λίγο να ακούσουμε τους “παιχνιδιάρικους” τρόπους που βρίσκει σήμερα η λαϊκή αριστερή εκφραστικότητα στην Ελλάδα; Και στην τελική ένα σύνθημα είναι, μια απλή φράση, ένας συνδυασμός συγκινητικών λέξεων. Ποιο είναι το πρόβλημα εδώ τέλος πάντων;

Το πρόβλημα βρίσκεται ακριβώς στο εννοιολογικό και συν-αισθηματικό έδαφος που υλοποιεί αυτόν τον συνδυασμό λέξεων. Η ώθηση που τον παράγει. Η κοινωνική δυναμική που τον καθιστά εφικτό. Και το πάθος που εγγυάται την ευρεία κυκλοφορία του και την απροβλημάτιστη αποδοχή του. Αυτό που έρχεται και κολλάει πάνω μας. Αυτό που έρχεται και μας καλεί στον επαναληπτικό καταναγκασμό του. Αυτό που μας καλεί στο επικίνδυνο κυνήγι του.

Θαρρείς και η αναβολή που συνιστούσε το “μετά θα λογαριαστούμε” βρήκε την ιδιότυπη αναβολή της αναβολής του.

Στην τελική: Το πάθος να αναβληθεί η κριτική του υπάρχοντος, για πάντα. Αυτό είναι το πάθος που εντατικοποίησε την κυκλοφορία του “γαμιέσαι μητσοτάκη”.

Σημειώσεις

¹ Στο νομοσχέδιο αυτό (άρθρο 8) εμπεριέχεται και εμπλουτίζεται ο ευρωπαϊκός τρομονόμος (άρθρα 187α, 187β – κυρώθηκε στη Βουλή το 2019). Με βάση το άρθρο 8 απαγορεύεται οποιοδήποτε υλικό που ανεβαίνει στο διαδίκτυο από δημιουργό – καλλιτέχνη ή ακόμα και από οποιοδήποτε χρήστη «να εμπεριέχει υποκίνηση σε βία ή μίσος & δημόσια πρόσκληση σε τρομοκρατικό έγκλημα». Πηγή: musicpaper.gr

Κείμενο 2 μελών της Συντακτικής Ομάδας του Shades Magazine