Τα στάδια ποδοσφαίρου ως ένα ακόμα τεκμήριο βαρβαρότητας

Ένα κείμενο αφιερωμένο στους «κινηματικούς» θεατές και οπαδούς του Μουντιάλ

Δεν υπάρχει μνημείο πολιτισμού που δεν αποτελεί συγχρόνως και μνημείο βαρβαρότητας.

– Walter Benjamin

Η παρακμή της καπιταλιστικής νεωτερικότητας έχει πολλές όψεις και σίγουρα μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους. Η πολιτιστική βιομηχανία και η μαζική κουλτούρα στον 21ο αιώνα ως μια θλιβερή επανάληψη συναντά και πάλι τις λέξεις του Μπένγιαμιν που προειδοποιούσε: ότι κάθε μνημείο του πολιτισμού αποτελεί συγχρόνως και ένα μνημείο βαρβαρότητας. Όσο πιο μεγάλη είναι η έκταση αυτής της παρακμής, τόσο πιο μεγάλα είναι και τα στάδια ποδοσφαίρου που χτίζονται σε διάφορα σημεία του καπιταλιστικού κόσμου [1]. Στάδια που έχουν την μυρωδιά του αίματος των εργατών-τριων που άφησαν σε αυτά την τελευταία τους πνοή. Τα στάδια ποδοσφαίρου συμβολίζουν το θυσιαστήριο του προλεταριάτου στο βωμό της κυκλοφορίας της αξίας.

Το παράδειγμα του μουντιάλ αποτελεί μια κορυφαία στιγμή για την παραδοχή της μαζικής παραίτησης από την κριτική. Αντικατοπτρίζει την υποκρισία και την παρακμή εκείνων που ενώ τάχα μου διαμαρτύρονται για τις δολοφονίες των εργατών-τριων στα κάτεργα του Κατάρ το πρωί – πάντα στα μέσα μαζικής δικτύωσης και ποτέ στην πραγματική ζωή – το βράδυ, ως θεατές, «απολαμβάνουν» το ματς μεταξύ των ομάδων των διαφόρων εθνικών κρατών του καπιταλιστικού κόσμου στις μεγάλες οθόνες των παμπ. Η ολοποιητική συνθήκη που κατασκευάζει η κυρίαρχη Ιδεολογία για τον κόσμο, η επιβολή της σε κάθε πλευρά της ζωής, μας απομακρύνει όλο και περισσότερο από την δυνατότητα της οργανωτικής ανασυγκρότησης του προλεταριάτου, ως φορέα για την σοσιαλιστική επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας. Φέρνει ουσιαστικά εμπόδια – αν και δεν την καταστεί αδύνατη – σε μια υλιστική κριτική του καπιταλιστικού υπάρχοντος. Η διαμεσολάβησή του κεφαλαίου σε κάθε στιγμή, σε κάθε πλευρά της ανθρώπινης δραστηριότητας, μας σέρνει όλο και πιο πολύ προς την εκμηδένιση εκείνου που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε ανθρώπινο. Όσο περισσότερα είναι τα εμπορεύματα που διανέμονται στις μάζες τόσο πιο πολύ η κοινωνία ρέει προς την βαρβαρότητα, όπως έγραφαν στο περίπου και οι Αντόρνο, Χορκχάιμερ [2]. Αλλά και το αντίθετο: Όσο περισσότερο μειώνεται η αγοραστική δύναμη, όσο περισσότερο σπρώχνεται η περίφημη μεσαία τάξη προς την μεριά των προλεταρίων, τόσο περισσότερο επανεμφανίζεται η πιθανότητα της ροπής προς ένα νέο φασισμό.

Οι μεγάλες οθόνες στις παμπ και τις καφετέριες στις καπιταλιστικές μητροπόλεις προσφέρουν στους υποτελείς μια μορφή εκτονωτικής «απόδρασης» από τα προβλήματα της καθημερινής ζωής και ταυτόχρονα συντηρούν την οπαδική κουλτούρα ως τέτοια, δηλαδή την πηγή κάθε αντισημιτισμού. Δίνουν έδαφος και ενσαρκώνουν την λαϊκή οχλαγωγία μέσω των ουρλιαχτών στο επόμενο γκολ. Όλα αυτά σε ένα θέαμα με μπόλικη αρρενωπή βία που παρέχει μια «διέξοδο» στην «λαϊκή δυσαρέσκεια». Προσφέρει εκείνη την αφορμή που αναζητά ο εθνικός κορμός για να εκτονώσει τα εξολοθρευτικά του ένστικτα σε βάρος των πιο ευάλωτων στρωμάτων του προλεταριάτου (όπως έγινε και το 2004) [3].

Οι μεγάλες οθόνες στις παμπ και τις καφετέριες δεν είναι τίποτα άλλο παρά η διάδοση της αναπαράστασης της «ρωμαϊκής αρένας των μονομάχων» σε κάθε γωνιά του κόσμου. Αυτό ενσαρκώνει στην πραγματικότητα το σύγχρονο ποδοσφαιρικό στάδιο.

Αλλά και όσοι σήμερα διαμαρτύρονται για το σκάνδαλο με επίκεντρο την ευρωβουλευτή και τους άλλους τεχνοκράτες της Ε.Ε και δίνουν μάλιστα «φλογερούς» λόγους στο ευρωκοινοβούλιο για τον «εργασιακό μεσαίωνα» στο Κατάρ, είναι κάτι πολύ περισσότερο από υποκριτές. Στόχος τους δεν είναι η αφύπνιση της ταξικής πάλης σε εκείνη την περιοχή του κόσμου, αλλά το να στείλουν ένα τρομακτικό μήνυμα στο εσωτερικό με αποδέκτη την εργατική τάξη της Ευρώπης. Ο λόγος για τους θιασώτες της αστικής δημοκρατίας, δεξιούς και σοσιαλδημοκράτες, που στέλνουν στο προλεταριάτο της δύσης ένα εκβιαστικό μήνυμα: Εάν δεν σου αρέσει το δικό μας καθεστώς, του δικού μας βαθμού εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης, πρόσεχε γιατί υπάρχει και εκείνο το μοντέλο εργασιακής συνθήκης του Κατάρ. Είναι οι ίδιοι που ιστορικά συνηγορούν για το τέλος της ιστορίας μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και εξισώνουν τον κομμουνισμό με τον φασισμό για να παρουσιάσουν την αστική δημοκρατία ως μια αγγελικά πλασμένη, δίκαιη κοινωνική συνθήκη, ως τον εγγυητή της σταθερότητας και της κανονικότητας, αυτή που τάχα παρέχει η δημοκρατία της ελεύθερης αγοράς. Αυτοί που παρουσιάζουν την αστική δημοκρατία ως μια ασφαλιστική δικλίδα ενάντια σε μια νέα ροπή προς τον «ολοκληρωτισμό». Όλα αυτά συμβαίνουν την ίδια στιγμή που αυτή η «δημοκρατία» αναδιαρθρώνεται και προετοιμάζεται όλο και περισσότερο να αντιμετωπίσει τον εσωτερικό εχθρό. Την ίδια δημοκρατία που από την γέννηση της, στις απαρχές της νεωτερικότητας, φέρει μέσα της το σπέρμα της βαρβαρότητας.

Η αποπομπή της Καΐλη από τα πόστα του πολιτικού προσωπικού διοικητικής διαχείρισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η φυλάκιση της είναι και αυτή μια εξέλιξη που έχει αμφίσημο χαρακτήρα. Από την μια, δίνει και πάλι τροφή για μια προσωπομορφοποίηση του κακού στα δελτία ειδήσεων, της εικόνας μιας διεφθαρμένης που πρέπει να διαπομπευτεί για να ικανοποιήσει την λαϊκή δυσαρέσκεια των νοικοκυραίων και τη περίφημη κοινή γνώμη. Από την άλλη, ξεπλένει την αστική δημοκρατία που θέλει να παρουσιάζει τον εαυτό της ως πολέμια έναντι της διαφθοράς. Ξεπλένει την εικόνα του καπιταλιστικού συστήματος που από την ίδια του την φύση δεν μπορεί να σταθεί δίχως τη διαφθορά. Η Καϊλη και οι άλλοι Ιταλοί φίλοι της είναι το απαραίτητο υλικό, οι χρήσιμοι αποδιοπομπαίοι τράγοι, αυτών που χρειάζεται η καπιταλιστική κυριαρχία για να κατασκευάσει ακόμα ένα μεγάλο ψεύδος. Η Καΐλη μάλλον δεν είναι ένας Μακρόν, ή μια σειρά άλλοι διαπλεκόμενοι με συμφέροντα. Είναι ένα αναλώσιμο υλικό. Η νεοφιλελεύθερη εικόνα της πετυχημένης εμφανίσιμης γυναίκας από τη Θεσσαλονίκη, μεταστρέφεται, αλλάζει, στην εικόνα της διεφθαρμένης πολιτικού που η δημοκρατία δικαίως καθαίρεσε.

Και ας γυρίσουμε για μια τελευταία φορά στους θεατές του Μουντιάλ.

Από το «Γαμιέσαι Μητσοτάκη», μέχρι την διεφθαρμένη Καϊλη, εντοπίζουμε την ψευδο-διαμαρτυρία του θεατή που απουσιάζει από τους κοινωνικούς αγώνες και αναθέτει την υπόθεση του κοινωνικού ανταγωνισμού σε θεσμικά κόμματα ή σε ομάδες που φετιχοποιούν την βία. Όντως κομμάτι ενός ιδεολογικού μουσείου που κυριάρχησε ο συλλογικός αυταρχικός χαρακτήρας και ο φετιχοποιημένος αντικαπιταλισμός, η επιφανειακή ψευδοκριτική του υπάρχοντος κυριαρχεί σε κάθε πλευρά της καθημερινής ζωής και στις ομάδες που αυτοαποκαλούνται επαναστατικές. Σε αντίθεση με όλους αυτούς τους θεατές, εμείς καλούμαστε να επαναφέρουμε την υλιστική κριτική του υπάρχοντος, για να κατανοήσουμε σε βάθος που βρισκόμαστε τώρα, για να γίνουμε και πάλι απειλή για το καπιταλιστικό υπάρχον και να το στείλουμε μια για πάντα στο μουσείο της ιστορίας.

Κείμενο παρέμβαση μέλους της Σ.Ο του εγχειρήματος

Σημειώσεις

[1] Αυτό μας θύμισε λίγο ένα απόσπασμα από το πράσινο βιβλίο του Καντάφι που ισχυριζόταν ότι τα μαζικά σπορ έχουν ιδιαίτερα προβληματικό χαρακτήρα κοκ. Αργότερα, μόλις ο Καντάφι ανέλαβε την εξουσία στη Λιβύη έφτιαξε το μεγαλύτερο στάδιο στην Αφρικανική ήπειρο.

[2] Βλέπε τον πρόλογο στη Διαλεκτική του Διαφωτισμού (εκδόσεις Νήσος) σελ 25

[3] Για τα επεισόδια που έλαβαν χώρα το 2004 μετά από ποδοσφαιρικό αγώνα Ελλάδας – Αλβανίας βλέπε και εδώ https://theshadesmag.wordpress.com/2019/09/04/anti-albanian-pogrom/