Αφηγήσεις #01 “Δύο κείμενα για την κατάσταση και την ζωή στα ελληνικά ψυχιατρεία”

"Λέρος" Φωτογραφία: Νίκος Παναγιωτόπουλος

Σημείωση του Shades

Τα δύο κείμενα που ακολουθούν αφηγούνται το καθένα με τον τρόπο του, την κατάσταση που επικρατεί σε συνθήκες εγκλεισμού στα ελληνικά ψυχιατρεία. Τα δημοσιεύουμε ακριβώς όπως τα λάβαμε χωρίς καμία υποσημείωση ή άλλη αλλαγή. Το πρώτο κείμενο είναι ανώνυμο και το δεύτερο, ο συντάκτης του είναι έγκλειστος σε ελληνικό ψυχιατρείο. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα την Σ για την αποστολή αυτών των δύο κειμένων που αξίζουν την προσοχή μας. 

1. Κείμενο ανταπόκριση ανώνυμου 

…όσοι τον γνώρισαν τώρα -είτε καλύτερα είτε για πρώτη φορά εντυπωσιάζονται από τους ευγενικούς του τρόπους, τις γνώσεις του, την αναλυτική του σκέψη, την προσγειωμένη προσέγγυση στην υποθεσή του, την αισιοδοξία του (όταν εμείς οι υπόλοιποι απογοητευόμαστε), και προσπαθούν να λύσουν το γρίφο γιατί ο Χ νοσηλεύεται… …. γιατί στο πρόσωπό του έχει καταστρατηγηθεί κάθε δικονομική εγγύηση που προβλέπει ο νόμος που αφορά στον ακούσιο εγκλεισμό… …ο Χ βρίσκεται έγκλειστος από τον περασμένο Φλεβάρη, έστω και τύποις ο νομοθέτης συστίνει την αποφυγή της παρατεταμένης ακούσιας νοσηλείας …στην περίπτωση του Χ οι υπεύθυνοι γιατροί του Ευαγγελισμού επιδίδονται σε μια υποχονδριακή τυπολατρία σ΄ό,τι αφορά τη γνωμάτευσή τους, στην ουσία αρνούνται να συντάξουν γνωμάτευση… … οι αυθαιρεσίες τους δεν έχουν όρια… …σε απαξιώνουν τόσο μπροστά στα μάτια σου ίσως γιατί δεν έχουν ποτέ καμιά συνέπεια.. …η αίτηση για διακοπή της ακούσιας νοσηλείας στην ουσία απορρίφθηκε ή μάλλον εκκρεμεί, τουλάχιστον μέχρι το εφετείο… … γιατί περιμένουν να γυρίσει ο δικαστικός γραμματέας από τις διακοπές του!!!! στις 12 Σεπτεμβρίου!!!
… οι γιατρίνες του Ευαγγελισμού κάνανε γνωματεύσεις, που είναι αρνητικές στην διακοπή της ακούσιας νοσηλείας . Επίσης, κάποιος έχει ζητήσει την παράταση της ακούσιας νοσηλείας για άλλους 6 μήνες, αφού χτες ο Χ συμπλήρωσε ήδη 6 μήνες μέσα στα “μπουρδέλα” τους.Τέλος, ο εισαγγελέας αρνήθηκε να δώσει στον δικηγόρο αντίγραφα των γνωματεύσεων και των εγγράφων που αφορούν τον Χ, με το πρόσχημα ότι δεν έχει επίσημη εξουσιοδότηση. Το ότι έχει ασκήσει μέχρι σήμερα τόσα ένδικα μέσα για τον Χ, το έγραψε, ο εισαγγελέας, στα παλαιότερα των υποδημάτων του. Και ο δικηγόρος δεν έχει εξουσιοδότηση, γιατί αφενός το ψυχιατρείο δεν έχει ούτε ταυτότητα του Χ για να γραφτούν τα στοιχεία και από την άλλη αρνούνται να θεωρήσουν την υπογραφή του Χ, όπως ορίζει ο νόμος, και ζητάνε από τον δικηγόρο να φέρει μπάτσο για να βεβαιώσει το γνήσιο της υπογραφής.
… ο Χ πηγαινοέρχεται από τον Ευαγγελισμό στην ψυχιατρική κλινική κολαστήριο με ιώβια υπομονή συντάσσοντας κείμενα εξαιρετικής ανάλυσης του ψυχιατρικού συστήματος…
…ποιος κερδίζει οικονομικά από την παρατεταμένη νοσηλεία του Χ;

…εμείς οι σύντροφοί του, οι φίλοι του συνεχίζουμε με όποια δύναμη μπορεί να επιστρατεύσει ο καθένας μας, γιατί είναι αυτός ο καταπληκτικός τύπος, ο Χ, που τρώει τις απορρίψεις και τις κατραπακιές, πέφτει για λίγο και μετά συνεχίζει να μας δίνει δύναμη…
…όμως και η υπομονή έχει τα όρια της και οι συλλογικότητες του χώρου σύντομα θα τοποθετηθούν για την υπόθεση του Χ και τα ψυχιατρεία γενικότερα με τον ουσιαστικό τρόπο που γνωρίζουν…

2. Η Ζωή στα ψυχιατρεία

Η ζωή στο ψυχιατρείο είναι διαχωρισμένη σε ανθρώπινους ρόλους.
Η ζωή είναι στο ψυχιατρείο είναι εξατομικευμένη για τους ψυχιατριζόμενους όλους.

Στην κοινωνία των σταβλιστών και των σταβλιζόμενων (μπορεί όχι όλων των μελών της, αλλά τουλάχιστον στην τρέχουσα κατάσταση των ψυχιατρείων και αντίστοιχα στο στρατό και στις φυλακές) η ρύθμιση των καθημερινών σχέσεων εξ ολοκλήρου για τους σταυλισμένους, και κατά ένα μέρος (κατά τη βάρδια των υπαλλήλων μόνο) για τους σταβλιστές, μέσα και ανάμεσα στις ανθρώπινες υπάρξεις σχεδόν τίποτα δεν ξεφεύγει προς τα έξω.

Για να διατηρηθεί η κλειστότητα του στάβλου υπάρχουν ορισμένοι μηχανισμοί που καθιστούν τους έγκλειστους ανίκανους να επικοινωνήσουν με όρους ελεύθερης ύπαρξης με τους εκτός στάβλου ανθρώπους. Και οι πολλοί βλέπουν ‘’τρελούς’’. Έτσι τους καταχωρούν, φαντάρους κι εγκληματίες.

Η τρέχουσα κυρίαρχη και πλατιά διαδεδομένη κοινή αντίληψη είναι πως αυτές οι καθεστωτικές λειτουργίες, και οι τρεις, λειτουργούν στη βάση της ΑΜΥΝΑΣ της καθωσπρέπει κοινωνίας απέναντι στην επικινδυνότητα των τρελών, στην επιθετικότητα των αλλοεθνών και στην ‘’αναρχία’’ της παρανομίας.

Οι τοίχοι των χώρων αυτών κρύβουν μια μεταλλαγμένη ζωή προς ‘’όφελος’’ της εύρυθμης λειτουργίας της κοινωνίας.
Κανείς εκτός από τους στοχαστές (προϊστάμενους και υπαλλήλους) δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να γνωρίζει τα κοινωνιολογικά στοιχεία των χώρων αυτών και εξωσημασιοδοτούνται οι καταστάσεις της ζωής στα ψυχιατρεία μέσα από φημολογίες και αφηγήσεις πρώην εγκλείστων συγγραφέων που προωθεί στον έξω κόσμο το ίδιο το σύστημα. Ο ασθενής όμως ξέρει πως (για παράδειγμα) σε αυτούς τους χώρους λειτουργεί και ένα καθεστώς τιμωριών, που η δουλειά του είναι να διατηρεί την ‘’ομαλότητα’’ της κοινωνικής ζωής των εγκλείστων. Έτσι, δημιουργείται μια πλαστή αίσθηση του βάθους των στάβλων, ότι μέσα τους κρύβουν και χώρους σταβλισμού δευτέρου βαθμού, πολύ πιο μακριά από την κοινωνία χώρους ολοκληρωτισμού και ερμητικού εγκλεισμού, επιβίωσης με το ελάχιστα υλικά και πνευματικά στοιχεία που είναι αναγκαία για τις ανθρώπινες υπάρξεις. Με αυτές τις νοηματικές εικόνες δεδομένες καταστάσεις περνούν στο ‘’ντούκου’’ δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Η καθήλωση, η ψειρού, η απομόνωση.

Έτσι όλοι μαθαίνουν να οικτίρουν τους τόπους αυτούς και παραβλέπουν το πώς όλοι οι έγκλειστοι είναι πάντα ζωντανοί μέσα στο θάνατο της ελευθερίας. (παρόλο που και έξω συνηθίζονται οι ατομικές εξεγέρσεις, οι πόλεμοι, το έγκλημα.)
Έτσι κάπως οι χώροι αυτοί χρειάζονται ξεχωριστή ιδεολογική περιγραφή και αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής γνώσης και λαϊκής δοξολογίας.
Στην πραγματικότητα όμως η ζωή των έγκλειστων δεν έχει το αντίστοιχο συμβολικό χαρακτήρα που επιστήμονες και λαός υποστηρίζουν πως κατέχουν.

Οι κοινωνιολογικές μελέτες παρακάμπτουν την έννοια ‘’βίωμα’’ του έγκλειστου ανθρώπου που αναλαμβάνει να επιστημονικοποιήσει η ψυχολογία και οι λαϊκές δοξασίες μένουν στο να αναπαραχθεί αυτή η έννοια στους κάθε λογής μύθους και στη λαϊκή τέχνη. Εκεί πάλι οριοθετείται η πάρτα όλα de facto άποψη χωρίς να καταδεικνύεται το ‘’ζωώδες’’ των έγκλειστων ανθρωπίνων ζωών που αφού χαρακτηριστεί στο ‘’ντούκου’’ πάντα είναι αντιληπτό σαν ‘’τερατώδες’’, ‘’ευνουχισμένο’’, κρυμμένο εκτοπισμένο στα βάθη της κοινωνιολογικής μελέτης, αόρατο και σκοτεινό μέσα στο σύνολο των εκλογικευμένων γεγονότων που αναφέρομαι.
Προέχει η άμυνα της κοινωνίας που εξουδετερώνει τους κακούς ανθρώπους τους κακούς ανθρώπους ατομικά και συλλογικά. Ακόμη οι κοινωνικές καταστάσεις λειτουργούν παραδειγματικά για το σύνολο του λαού των ανθρώπων, δείχνοντας στον καθένα τους τρόπους της αποφυγής.

Ας δούμε όμως από πιο κοντά.. Ιστορικά η δικαιοσύνη ήταν εφαρμοσμένη επιστήμη της Νομικής που αναλαμβάνει να ρυθμίσει εξωτερικά τις σχέσεις αυτές, κυρίως για ότι εμπεριέχει βία μεταξύ των ανθρώπων.
Ο καπιταλισμός και η δημοκρατία λειτουργούν με τις αρχές των ελαχίστων ζημίας και βίας, ασχέτως του ότι είναι πανίσχυροι φορείς και των δύο.

Έτσι η δικαιοσύνη αναγκάζεται και ενστερνίζεται την ανάγκη να εξομαλυνθούν κάθε φορά οι όροι και οι ρόλοι των ανθρώπων κάτω από το νόμο. Και για αυτό δημιουργεί ένα πλαίσιο διατάξεων για την ίδια ετεροκαθορισμένων ώστε στο πρόσωπο της κοινωνίας να μην υπάρχει αμφισβήτηση από κανέναν και διώκει ακόμη και αντιλήψεις έμπρακτων αρνητών και σήμερα έφτασε και να κυνηγά ολόκληρα κινήματα και οικογενειακά ή μικροκοινωνικά περιβάλλοντα με χαρακτηριστικά ιδιαίτερο ζήλο κατά περίπτωση των αρνητών.
Η ζωή στα ψυχιατρεία είναι νεκρική.