Alexandra Kollontai: Τι είναι η Εργατική Αντιπολίτευση-Ή γραφειοκρατία και ή πρωτοβουλία των μαζών

Εισαγωγικό σχόλιο του Shades.

Το κείμενο με τίτλο “Η γραφειοκρατία και η πρωτοβουλία των μαζών” της Αλεξάνδρα Κολοντάι, στα ελληνικά βρίσκεται στο βιβλίο: Α.Κολλοντάι «Η Εργατική Αντιπολίτευση», μτφ. Πέτρος Λινάρδος, εκδόσεις Βέργος, 1975. Το απόσπασμα είναι από τις σελ. 64-77.

Το αναδημοσιεύουμε από το ηλεκτρονικό μαρξιστικό περιοδικό praxis review και με αυτό τον τρόπο εγκαινιάζουμε ένα αφιέρωμα στο Shades με αφορμή τα 100 χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης. Στόχος μας είναι να παρουσιάσουμε μια σειρά κείμενα του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος λιγότερο γνωστά, που έχουν όμως εξαιρετικό ενδιαφέρον για την κομμουνιστική υπόθεση.

Μπορεί ο κύκλος ενός ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος να έχει κλείσει, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με την υπόθεση της ανθρώπινης χειραφέτησης. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η ανασυγκρότηση του κομμουνιστικού κινήματος θα έρθει μέσα από την κατανόηση και κριτική ανάλυση του παρελθόντος. Θα πρέπει να αναστοχαστούμε πάνω στις διάφορες τάσεις του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος και να τις αγκαλιάσουμε ως δική μας  ιστορία. Με το να ξορκίζουμε τα ιστορικά λάθη μας, δεν ανοίγουμε κανένα νέο δρόμο. Προς μια τέτοια κατεύθυνση πιστεύουμε ότι συμβάλει και το παρακάτω κείμενο της Κολοντάι γιαυτό και το δημοσιεύουμε στην ιστορική στήλη της σελίδας.

 

Γραφειοκρατία ή πρωτοβουλία των μαζών; Νά το δεύτερο σημείο που χωρίζει τις κορυφές τού Κόμματος καί την Εργατική Αντιπολίτευση. Το πρόβλημα της γραφειοκρατίας μπήκε στο 8ο συνέδριο των σοβιέτ, άλλα αντιμετωπίστηκε πολύ επιφανειακά. Όπως καί για το θέμα τού ρόλου καί τού χαρακτήρα των συνδικάτων, ή συζήτηση πήρε λαθεμένο δρόμο. ’Αλλά κι εδώ ή συζήτηση είναι πολύ βαθύτερη απ’ ότι φαίνεται.

Πρόκειται στην πραγματικότητα για το εξής: ποιο είναι το σύστημα διακυβέρνησης πού εξασφαλίζει τή μεγαλύτερη δυνατή πρωτοβουλία τού προλεταριάτου, σ’ ενα κράτος των εργαζομένων, όταν οικοδομείται ή οικονομική βάση τού κομμουνισμού; Το γραφειοκρατικό σύστημα των κρατικών οργάνων, ή η πλατεία καί πραχτική πρωτοβουλία των εργατικών μαζών; Όταν βάζουμε το θέμα τού συστήματος των κρατικών υπηρεσιών βλέπουμε ότι υπάρχουν δύο αρχές πού αρνούνται ή μία την άλλη: ή γραφειοκρατία καί ή πρωτοβουλία των μαζών. Και όταν προσπαθούν νά περιοριστούν στη «δραστηριοποίηση τού σοβιετικού μηχανισμού», παραμερίζουν για άλλη μιά φορά, την πραγματική συζήτηση, όπως κάνουν καί για το ρόλο των συνδικάτων.

Πρέπει νά πούμε ξεκάθαρα ότι τα ημίμετρα είναι ανίκανα νά φέρουν την παραμικρή δημοκρατικοποίηση, την παραμικρή ζωτικότητα στις σοβιετικές υπηρεσίες (1) Ή λύση δέ θα βρεθεί με μερικές αλλαγές στις σχέσεις ανάμεσα στά κεντρικά γραφεία καί τα τοπικά υπηρεσιακά όργανα, ή με άλλους ανύπαρκτους καί μικροπρεπείς νεωτερισμούς, όπως ή μετατόπιση ορισμένων αγωνιστών με κύρος, ή η αποστολή κομμουνιστών στις κρατικές υπηρεσίες όπου, παρά τή θέλησή τους, κυριεύονται από την γραφειοκρατική ατμόσφαιρα καί χάνονται μέσα στά αστικά στοιχεία.

Ολ’ αυτά δεν αποτελούν λύση. Ενα παιδί ξέρει ότι, στη Ρωσία των σοβιέτ, το πρόβλημα είναι ή όσο γίνεται μεγαλύτερη συμμετοχή τής μάζας εργατών, αγροτών καί τού απλού εργαζόμενου λαού στην οργάνωση τής οικονομικής ζωής, τής καθημερινής ύπαρξης καί τού κράτους των εργαζομένων. Το πρόβλημα είναι ξεκάθαρο. Μ’ άλλα λόγια πρέπει να ξυπνήσουμε την πρωτοβουλία των μαζών. Τί κάνουμε όμως για νά ενθαρρύνουμε καί νά διευκολύνουμε αυτήν την πρωτοβουλία; Τίποτα. Το αντίθετο μάλιστα. Είναι αλήθεια ότι σέ κάθε συγκέντρωση λέμε στους εργάτες καί τις εργάτριες: «Φτιάξτε τή νέα ζωή! Δημιουργείστε! Βοηθήστε την εξουσία των σοβιέτ!» Όταν όμως ή μάζα, μιά ομάδα εργατών και εργατριών παίρνει στά σοβαρά το κάλεσμά μας καί προσπαθεί νά το κάνει πράξη, εμφανίζεται αμέσως κάποιος από τα γραφειοκρατικά μας όργανα, πού πιστεύει ότι είναι θύμα αθέμιτου συναγωνισμού, πού συγκρούεται μ’ αυτούς τούς πάνω άπ’ ότι πρέπει δυναμικούς πρωτοπόρους…

Όλοι οι σύντροφοι μπορούν εύκολα νά θυμηθούν δεκάδες παραδείγματα όπου οι εργάτες σκέφτηκαν νά οργανώσουν μόνοι τους μία αίθουσα συζητήσεων, ένα νηπιαγωγείο, το κόψιμο ξύλων, κ.τ.λ. Κάθε φορά, το ζωντανό καί άμεσο ενδιαφέρον τους γι’ αυτό το έργο το σκότωσαν, οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις, οι  ατελείωτες ανταλλαγές εγγράφων, οι ατελείωτοι περίπατοι από το ένα τμήμα στο άλλο, οι αρνήσεις, οι νέες αιτήσεις κ.τ.λ. Καί εκεί πού οι εργάτες μπορούσαν με τίς ίδιες τους τίς δυνάμεις και τή ζωτικότητά τους, νά οργανώσουν μιά αίθουσα συζητήσεων, το κόψιμο ξύλων, ή ένα νηπιαγωγείο, έφτανε από τίς κεντρικές αποθήκες μιά αρνητική απάντηση, βασισμένη στην έλλειψη μαγειρικών σκευών, αλόγων για τή μεταφορά τού ξύλου, ή αίθουσας για το νηπιαγωγείο… Πόση πίκρα συσσωρεύτηκε στους εργάτες καί τίς εργάτριες όταν βλέπουν, όταν ξέρουν ότι, δεν τούς δίνανε το δικαίωμα καί τή δυνατότητα νά δράσουν, θα τα κατάφερναν μιά χαρά! Τί απογοήτευση αισθάνονται όταν λαβαίνουν μιά τέτοια άρνηση, τή στιγμή πού έχουν βρει κι έχουν στά χέρια τους τα απαραίτητα υλικά!…

Ή πρωτοβουλία δέν υπάρχει πιά, ή θέληση για δράση σκοτώνεται:. «’Αφού είναι έτσι τα πράγματα, άς αφήσουμε τα ίδια τα γραφεία ν’ ασχοληθούν με μας!» Κι’ από κεί βγαίνει ή πιο βλαβερή διαίρεση πού υπάρχει: «Εμείς», δηλαδή αυτοί πού εργάζονται, καί «εκείνοι» δηλαδή οι κρατικοί υπάλληλοι, από τούς όποιους εξαρτώνται τα πάντα. Εκεί βρίσκεται το κακό.

Τί κάνουν όμως οι κορυφές τού Κόμματός μας; Μήπως προσπαθούν να βρουν τή ρίζα τού κακού καί νά αναγνωρίσουν ειλικρινά ότι το σύστημα πού εφαρμόσαμε καί πραγματοποιήσαμε μέσα από τα σοβιέτ, σκοτώνει αντί νά ενθαρρύνει την πρωτοβουλία των μαζών; Όχι, οι κορυφές δέν κάνουν κάτι τέτοιο. Αντίθετα μάλιστα, αντί νά ψάξουν τούς τρόπους νά ενθαρρύνουν την πρωτοβουλία των μαζών, πού κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορούσε θαυμάσια νά συνυπάρχει με ευλύγιστα σοβιετικά όργανα, γίνονται ξαφνικά υπερασπιστές, ιππότες τής γραφειοκρατίας. Πόσοι σύντροφοι δέν επαναλαμβάνουν τα λόγια τού Τρότσκι: «Δέν υποφέρουμε επειδή υιοθετήσαμε τα κακά τής γραφειοκρατίας, άλλά επειδή δέν πήραμε τα καλά της!» (Τρότσκι. Για ένα ενιαίο οικονομικό σχέδιο).

Ή γραφειοκρατία είναι ή άμεση άρνηση τής πρωτοβουλίας των μαζών. Γι’ αυτό, οποίος βασίζει το σύστημα των υπηρεσιών τής δημοκρατίας των εργαζομένων, στην αρχή τής ενθάρρυνσης των πρωτοβουλιών, στην αρχή τής ανταπόκρισης των υπηρεσιών στο κάλεσμα των μαζών, είναι αναγκασμένος νά μην ασχολείται με τα καλά ή τα κακά τής γραφειοκρατίας, καί νά αρνείται απλούστατα το ίδιο το γραφειοκρατικό σύστημα σαν βλαβερό.

Ή γραφειοκρατία δέν είναι, όπως μάς βεβαιώνει ό Ζηνόβιεφ, ένα φαινόμενο πού βγήκε από τή φτώχεια μας, κι ούτε αντικαθρεφτίζει, όπως λένε άλλοι, την παλιά συνήθεια πού κληρονομήσαμε από τις περασμένες χιλιετηρίδες, τή συνήθεια τής τυφλής υπακοής.

Το φαινόμενο αυτό έχει πολύ βαθύτερες ρίζες. Προέρχεται από τις ίδιες αιτίες πού γεννούν την ασταθή καί διπλή πολιτική μας απέναντι στά συνδικάτα: από την αυξανόμενη επίδραση, πάνω στον κυβερνητικό μηχανισμό μας, κοινωνικών ομάδων με αντιλήψεις ξένες, όχι μόνο προς  τον κομμουνισμό άλλά ακόμα προς τούς στοιχειώδεις πόθους καί σκοπούς τού προλεταριάτου. Ή γραφειοκρατία είναι μιά αρρώστια πού έχει εισχωρήσει βαθιά μέσα στο Κόμμα μας καί κατατρώει σιγά σιγά τα σοβιετικά όργανα. Κι αυτό δεν το λέει μόνο ή Εργατική Αντιπολίτευση άλλά καί πολλοί σύντροφοι πού προβληματίζονται καί πού δεν είναι σ’ αυτή την ομάδα.

Καί δέν έχει περιοριστεί μόνο ή δυνατότητα πρωτοβουλίας τής «μάζας έξω απ’ το Κόμμα» (πράγμα πού θα ήταν ευκολονόητο καί λογική απόρροια τής τεταμένης ατμόσφαιρας του εμφυλίου πολέμου). Έχει περιοριστεί στο έπακρο καί ή δυνατότητα πρωτοβουλίας των μελών του Κόμματος. Κάθε ανεξάρτητη πρωτοβουλία, κάθε νέα σκέψη πού δέν πέρασε από τή λογοκρισία των ηγετικών κέντρων, θεωρείται αίρεση, παραβίαση τής πειθαρχίας του Κόμματος, καταπάτηση των δικαιωμάτων του κέντρου, πού πρέπει νά προβλέπει καί νά δίνει οδηγίες για τα πάντα. ”Αν δέν υπάρχουν οδηγίες, τότε περιμένετε. Κάποτε, το κέντρο θα μπορεί ν’ ασχοληθεί μαζί σας καί θα δώσει οδηγίες, καί τότε, μέσα σέ αυστηρά καθορισμένα πλαίσια, θα μπορέσετε νά «αναπτύξετε» την «πρωτοβουλία» σας…

Τί μπορούσε νά συμβεί αν  π.χ. ορισμένα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος τής Ρωσίας, φίλοι των πουλιών, θέλανε νά ιδρύσουν μιά εταιρεία προστασίας των πουλιών; Επιχείρηση πού άπ’ ότι φαίνεται είναι χρήσιμη, ευχάριστη, καί πού έτσι κι αλλιώς δέν ενοχλεί τα «σχέδια τής Κυβέρνησης». Καί όμως.

Θα εμφανίζονταν αμέσως διάφορα γραφειοκρατικά όργανα, πού θα θέλανε νά αναλάβουν αυτή την εταιρεία, νά την βάλουν σ’ ένα κρατικό μηχανισμό, εξαφανίζοντας έτσι κάθε άμεση πρωτοβουλία κάτω από ένα βουνό έγγραφων καί οδηγιών πού θα έδιναν δουλειά σέ πολλές εκατοντάδες καινούργιων υπαλλήλων καί θα βάραιναν αντίστοιχα τα ταχυδρομεία καί τίς μεταφορές.

Ή ουσία τής γραφειοκρατίας καί ή βλαβερότητά της δέν είναι οί υπηρεσιακές καθυστερήσεις, όπως ισχυρίζονται οι σύντροφοι πού συζητούν για «αναζωογόνηση του σοβιετικού μηχανισμού». Είναι μάλλον το ότι οι αποφάσεις πάνω σ’ όλα τα θέματα δέν παίρνονται μετά από ανταλλαγή απόψεων, με την άμεση δράση των ενδιαφερομένων, άλλά με καθαρά τυπικό τρόπο, με απόφαση από τα πάνω, από ένα άτομο ή από ένα όσο γίνεται πιο μικρό σύνολο, με ολοκληρωτική ή, σχεδόν ολοκληρωτική απουσία των ενδιαφερομένων. Ένα  τρίτο πρόσωπο αποφασίζει για σάς! Νά ή ουσία τής γραφειοκρατίας.

Ή γραφειοκρατία είναι ανίκανη καί αδύναμη να αντιμετωπίσει τα όσα υποφέρει ή εργατική τάξη από το χάος τής μεταβατικής μας εποχής. Ό υπεράνθρωπος ενθουσιασμός πού χρειάζεται για ν’ αυξηθεί ή παραγωγή καί νά καλυτερεύσει ή ζωή των εργατών, χρειάζεται τή ζωντανή πρωτοβουλία ιών ενδιαφερομένων εργατικών μαζών, με την προϋπόθεση ότι ή πρωτοβουλία αυτή δέν θα εμποδίζεται καί δέν θα περιορίζεται σέ κάθε βήμα από μιά ιεραρχία αδειών και  οδηγιών. Οι μαρξιστές, καί ιδιαίτερα οι μπολσεβίκοι, χρωστούσαν πάντα τή δύναμή τους στο ότι δέν επεδίωκαν άμεσες καί κοντόχρονες επιτυχίες (σέ αντίθεση με τούς οπορτουνιστές καί τούς συμβιβαστές), αλλά προσπάθησαν πάντα νά βάλουν το προλεταριάτο σέ συνθήκες τέτοιες πού νά τού επιτρέπουν νά ατσαλώνει την επαναστατική του ενέργεια ή νά αναπτύσσει τίς ικανότητες του για δράση. Ή πρωτοβουλία των εργατών μάς είναι απαραίτητη. Καί τής κόβουμε το δρόμο. Ό φόβος τής κριτικής καί τής ελεύθερης σκέψης, μαζί με το γραφειοκρατικό σύστημα, φτάνουν σέ μάς μέχρι την καρικατούρα.

Τί πρωτοβουλία όμως είναι δυνατή χωρίς ελευθερία γνώμης καί σκέψης; Ή πρωτοβουλία δέν φαίνεται μόνο σέ μεμονωμένες πράξεις, στη μιά ή την άλλη δουλειά, Αλλά πολύ περισσότερο, στην ανεξάρτητη εργασία τής σκέψης. Φοβόμαστε την ανεξαρτησία των μαζών, διστάζουμε νά αφήσουμε ελεύθερη τή δημιουργική σκέψη τού προλεταριάτου, φοβόμαστε την κριτική, δέν έχουμε πιά εμπιστοσύνη στις μάζες, νά από πού προέρχεται ή γραφειοκρατία μας. Καί νά γιατί ή Εργατική Αντιπολίτευση θεωρεί ότι ή γραφειοκρατία είναι ό εχθρός μας, ή συμφορά μας, καί ό μεγαλύτερος κίνδυνος για τή ζωτικότητα τού Κομμουνιστικού Κόμματος.

Για νά γιατρευτούμε από τή γραφειοκρατία πού φώλιασε στις κρατικές υπηρεσίες, πρέπει πριν απ’ όλα νά γιατρευτούμε από τή γραφειοκρατία πού μαστίζει το εσωτερικό τού Κόμματος.

Γιά νά καταπολεμήσουμε τή γραφειοκρατία πρέπει να καταπολεμήσουμε όλο το σύστημα. Όταν το Κόμμα μας αναγνωρίσει, όχι στη θεωρία καί στα λόγια, την ανεξαρτησία των μαζών σαν την απαραίτητη βάση τού συστήματος των υπηρεσιών, οι κρατικές υπηρεσίες θα γίνουν από μόνες τους, από τα ίδια τα πράγματα, ζωντανά όργανα πού πραγματοποιούν επαναστατικές καί κομμουνιστικές λειτουργίες. Θα πάψουν νά είναι άπλοι μηχανισμοί παραλαβής διαταγών, νεκροταφεία φακέλων, ή εργαστήρια θνησιγενών έγγραφων, όπως είναι όλο καί περισσότερο σήμερα.

Τι πρέπει νά γίνει για νά καταργηθεί ή γραφειοκρατία μέσα στο Κόμμα καί ν’ αντικατασταθεί από την εργατική δημοκρατία;

Πριν απ’ όλα πρέπει νά καταλάβουμε ότι οι ηγέτες μας έχουν άδικο όταν λένε: σήμερα πού δέν υπάρχει κανένας κίνδυνος στο μέτωπο, δεχόμαστε νά χαλαρώσουν τα πράγματα μέσα στο Κόμμα. Μόλις όμως εμφανιστεί ένας τέτοιος κίνδυνος θα ξαναεφαρμόσουμε το «στρατιωτικό σύστημα». Έχουν άδικο γιατί νά θυμηθούν καλά θα δύον ότι ό ηρωισμός των μαζών ήταν πού γλύτωσε το Πέτρογκραντ, πού υπερασπίστηκε αρκετές φορές το Λουγκάνσκ καί άλλες πόλεις καί ολόκληρες περιοχές.

Ήταν μόνος ο Κόκκινος Στρατός; Όχι. Υπήρχε ή αυτόνομη δραστηριότητα καί ή ηρωική πρωτοβουλία των εργατικών μαζών. Κάθε σύντροφος θα θυμάται ότι σέ ώρα κινδύνου το Κόμμα μας βασίστηκε πάντα σέ σανίδα σωτηρίας στην πρωτοβουλία των μαζών. Είναι σωστό ότι τή στιγμή τού κινδύνου χρειάζεται νά δυναμώνει ή πειθαρχία, ή ταχύτητα καί ή ακρίβεια τής εκτέλεσης των διαταγών, ή αφοσίωση στο προλεταριάτο καί στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Υπάρχει όμως άβυσσος ανάμεσα σ’ αυτές τις εκδηλώσεις ταξικής συνείδησης καί την τυφλή υπακοή πού τώρα τελευταία πρεσβεύει το Κόμμα μας.

Ή Εργατική Αντιπολίτευση μαζί με μιά ομάδα αγωνιστών από τή Μόσχα, ζητάει στο όνομα τής εξυγίανσης τού Κόμματος καί τής κατάργησης τού βλαβερού γραφειοκρατικού πνεύματος, την εφαρμογή των δημοκρατικών αρχών, όχι μόνο σέ περιόδους ησυχίας, αλλά καί σέ περίπτωση εσωτερικής ή εξωτερικής κρίσης. Αυτή είναι ή πρώτη καί βασική συνθήκη για την εξυγίανση αυτή καί την επιστροφή τού Κόμματος στις αρχές τού προγράμματός του, από τις όποιες απομακρύνεται όλο καί περισσότερο στην πράξη, κάτω από την πίεση ξένων στοιχείων.

Το μόνο πού ζητάει κατηγορηματικά ή Εργατική Αντιπολίτευση, είναι το νά ξεφορτωθεί το Κόμμα τα μη προλεταριακά στοιχεία. Όσο δυναμώνει ή εξουσία των σοβιέτ, τόσο αυξάνει ό αριθμός των ξένων στοιχείων, αυτών πού για λόγους καριέρας, χωρίς ιδανικά ή καί με συνειδητά εχθρική στάση, εισχωρούν στο Κόμμα. Χρειάζεται μιά ουσιαστική εκκαθάριση. Πού θα γίνει ξεκινώντας από το ότι τα πιο επαναστατικά από τα μη εργατικά στοιχεία μπήκαν στο Κόμμα στην πρώτη περίοδο τής Οχτωβριανής επανάστασης. Το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει νά γίνει ένα έργατικό κόμμα. Μόνο κάτω από αυτές τις συνθήκες θα μπορέσει νά αντισταθεί στά ξένα μικροαστικά στοιχεία, στις χωριάτικες επιδράσεις καί στους ειδικούς, ατούς αμετανόητους υπηρέτες τού κεφαλαίου.

Ή Εργατική Αντιπολίτευση προτείνει νά ξαναεξεταστούν οι περιπτώσεις όλων των κομμουνιστών πού δέν είναι εργάτες καί πού μπήκαν στο Κόμμα μετά τον Οκτώβρη, καί νά διαγράφουν όλοι όσοι μπήκαν μετά το 1919, αφού τούς δοθεί το δικαίωμα νά ξαναζητήσουν την έγγραφή τους μέσα σέ τρεις μήνες.

Συγχρόνως πρέπει νά επιβάλουμε μιά περίοδο χειρωνακτικής εργασίας σέ όλα τα μη εργατικά στοιχεία πού θέλουν νά μπουν ή νά ξαναμπούν στο Κόμμα. Στις συνθήκες ζωής καί δουλειάς τού μέσου εργάτη.

Ό τρίτος αποφασιστικός τρόπος για τή δημοκρατικοποίηση τού Κόμματος είναι «ή προλεταριοποίηση όλων των κεντρικών οργάνων», δηλαδή ή συγκρότηση των επαρχιακών καί τοπικών επιτροπών όπως καί τής Κεντρικής ’Επιτροπής με τέτοιο τρόπο ώστε νά έχουν την κυρίαρχη επίδραση οι εργάτες πού είναι άμεσα δεμένοι με τις μάζες.

Σέ στενή σχέση με το σημείο αυτό τού προγράμματός της, ή Εργατική ’Αντιπολίτευση ζητάει τή μετατροπή όλων των ηγετικών οργάνων, από τή Κεντρική ’Επιτροπή μέχρι τις τοπικές επιτροπές, από όργανα πού ασχολούνται με τις καθημερινές λεπτομέρειες τής πολιτικής των σοβιέτ καί πού αναμειγνύονται στις τοποθετήσεις καί μετακινήσεις υπαλλήλων στη μιά ή στην άλλη υπηρεσία, σέ όργανα ελέγχου τής πολιτικής του Κρατικού μηχανισμού.

Έχουμε ήδη πει ότι ή κρίση τού Κόμματός μας προέρχεται από τη συνάντηση τριών διαφορετικών σέ κοινωνική σύνθεση τάσεων, τής εργατικής τάξης, τής αγροτικής τάξης καί τής μικροαστικής τάξης, καί των υπολειμμάτων τής παλιάς μεγαλοαστικής τάξης πού αντιπροσωπεύεται από τούς «ειδικούς» καί τούς επιχειρηματίες.

Για πολιτικού λόγους, τα κεντρικά καί τοπικά όργανα τού Κράτους, τα  έπιτροπάτα, το Συμβούλιο των λαϊκών επιτρόπων καί ή εκτελεστική Κεντρική Επιτροπή, νά παρακολουθούν τίς τρεις αυτές ετερογενείς ομάδες τού πληθυσμού τής δημοκρατίας των εργαζομένων, καί νά προσαρμόζονται σ’ αυτές.

Κάτι τέτοιο είναι βλαβερό για τή σταθερότητα καί την καθαρότητα τής ταξικής γραμμής πού πρέπει, για το συμφέρον τής Επανάστασης, νά εκφράζει το Κομμουνιστικό Κόμμα. Καί στο ίδιο όμως το Κόμμα, ή αντιμετώπιση τής γενικής πολιτικής αρχίζει νά επισκιάζει τα συμφέροντα τής εργατικής τάξης.

Για νά μπορέσουν, ή Κεντρική ’Επιτροπή καί οι διάφορες Κομματικές ’Επιτροπές, νά υπερασπίσουν πραγματικά την καθαρότητα τής ταξικής μας πολιτικής καί νά διορθώνουν τα σφάλματα των οργάνων τού Κράτους κάθε φορά πού στην πολιτική τους παρατηρείται μιά παρέκκλιση απ’ το πρόγραμμά μας (π.χ. στο θέμα τού ρόλου καί τού σκοπού των συνδικάτων), πρέπει νά μειωθεί στο ελάχιστο ο αριθμός των αγωνιστών πού είναι συγχρόνως σέ κρατικές καί κομματικές θέσεις.

Πρέπει πάντα νά θυμόμαστε ότι ή Ρωσία, δέν έχει ακόμα φτάσει στην ενότητα των οικονομικών συμφερόντων, αντίθετα ότι αποτελείται από μιά κοινωνική μάζα πού περιέχει διάφορα στοιχεία, καί ότι το Κράτος των σοβιέτ είναι αναγκασμένο νά συμβιβάζει συμφέροντα πού πολλές φορές είναι αντίθετα, νά διαλέγει τον μέσο όρο καί νά διατηρεί μιά ισορροπία.

Για νά μπορέσει ή Κεντρική ’Επιτροπή τού Κόμματός μας νά γίνει το ανώτερο κέντρο τής ταξικής πολιτικής, το όργανο τής κομμουνιστικής σκέψης καί τού διαρκούς ελέγχου τής πολιτικής πού εφαρμόζουν τα σοβιέτ, ή ηθική ενσάρκωση των αρχών τού προ γράμματός μας, χρειάζεται (κυρίως στην Κεντρική ’Επιτροπή) νά μειωθεί στο ελάχιστο ο αριθμός των μελών πού έχουν συγχρόνως αναλάβει λειτουργίες στα ανώτερα όργανα τού κράτους.

Γι’ αυτό, για ν’ αποχτήσουμε κομμουνιστικές Επιτροπές πού νά είναι πραγματικά όργανα ιδεολογικού ελέγχου των Κρατικών υπηρεσιών καί διατήρησής τους σέ μια σταθερή ταξική γραμμή, για νά δυναμώσει επίσης ή εσωτερική δραστηριότητα τού Κόμματος, ή Εργατική Αντιπολίτευση προτείνει για όλη τή Ρωσία το παρακάτω γενικό μέτρο: το ένα τρίτο τουλάχιστο των μελών των κομμουνιστικών ’Επιτροπών δέν θα έχει καμιά άλλη θέση μέσα στο Κόμμα ή στά κρατικά όργανα.

Ή τέταρτη βασική απαίτηση τής Εργατικής ’Αντιπολίτευσης είναι ή επιστροφή τού Κόμματός μας στην αρχή τής εκλογής των αντιπροσώπων. Ή αρχή τού διορισμού πού είναι δεκτή κατ’ εξαίρεση καί σέ ειδικές περιπτώσεις, έχει στην πραγματικότητα γίνει κανόνας. Ό διορισμός είναι χαρακτηριστικό τής γραφειοκρατίας. Έχει όμως γίνει ένα καθολικό, αναγνωρισμένο, νόμιμο γεγονός. Ό διορισμός δημιουργεί μιά αρρωστημένη ατμόσφαιρα μέσα στο Κόμμα παραβιάζοντας τίς σχέσεις ισότητας καί συντροφικότητας, βοηθάει τον καριερισμό, δίνει πρόσφορο έδαφος στο νεποτισμό καί σέ διάφορα Άλλα δυσάρεστα φαινόμενα πού είναι χαρακτηριστικά τής πραχτικής μας μέσα στο Κόμμα καί μέσα στο Κράτος.

Ό διορισμός αφαιρεί απ’ αυτόν πού διορίζεται από τα πάνω για νά διατάζει τούς άλλους, το αίσθημα τής ευθύνης, καί πλαταίνει την άβυσσο.  Ανάμεσα στην κορυφή καί τα κατώτερα στρώματα  αυτός πού διορίζεται είναι στην πραγματικότητα εκτός ελέγχου, γιατί είναι αδύνατο νά παρακολουθούνται οι πράξεις απ’ τα πάνω, καί γιατί απ’ τα κάτω δέν υπάρχει κανένας τρόπος νά διορθωθούν τα λάθη του καί νά αντικατασταθεί όταν δέν είναι στο ύψος των καθηκόντων του. Δημιουργείται συνήθως γύρω απ’ αυτόν μιά «επίσημη» ατμόσφαιρα,γεμάτη φιλοδοξίες καί μηχανορραφίες, πού μολύνει τούς συνεργάτες καί υποτιμάει το Κόμμα. Ή αρχή τού διορισμού τροφοδοτεί την απουσία ευθύνης. Ό διορισμός άπ’ τα πάνω πρέπει νά καταργηθεί καί ν’ αντικατασταθεί παντού με την εκλογή. Δέν μπορούν νά είναι «αντιπρόσωποι» παρά σύντροφοι πού έχουν εκλεγεί, από ένα συνέδριο ή μιά συνδιάσκεψη, μέλη ενός ηγετικού κέντρου (όπως τα μέλη τής Κεντρικής Επιτροπής, των επαρχιακών καί τοπικών επιτροπών).

Τέλος, ή απαραίτητη συνθήκη για την εξυγίανση, του Κόμματος καί την απομάκρυνση τού γραφειοκρατικού πνεύματος, είναι ή επάνοδος στην παλιά κατάσταση, όπου όλα τα βασικά θέματα πού αφορούσαν τή ζωή τού Κόμματος καί την πολιτική τού κράτους Αντιμετωπίζονταν από τή βάση, πριν γίνει απ’ την κορυφή το άθροισμα αυτής τής αντιμετώπισης. Αυτό συνέβαινε την εποχή τής παρανομίας όπως καί την εποχή τής υπογραφής τής ειρήνης τού Μπρέστ – Λιτόβσκ.

Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Παρά τίς πομπώδεις υποσχέσεις τής πανρωσικής συνδιάσκεψης τού Σεπτέμβρη, ανά θέμα τόσο σοβαρό όπως αυτό των παραχωρήσεων, έπεσε πάνω στις μάζες σαν ξαφνική χιονοστιβάδα. Επίσης το θέμα τού ρόλου των συνδικάτων παρουσιάστηκε για συζήτηση στη μάζα των κομμουνιστών μόνο μετά τίς διαφορές πού προέκυψαν στην ηγεσία.

Μιά πλατιά δημοσιότητα, ή ελευθερία γνώμης, ή ελευθερία συζήτησης, το δικαίωμα κριτικής στο εσωτερικό τού Κόμματος καί ανάμεσα στά μέλη των συνδικάτων, αυτή είναι ή αποφασιστική μέθοδος για την κατάργηση τού γραφειοκρατικού συστήματος.

Ή ελευθερία κριτικής, ή αναγνώριση τού δικαιώματος των διαφόρων τάσεων νά εμφανίζονται ελεύθερα στις συγκεντρώσεις τού Κόμματος, το δικαίωμα τής συζήτησης, ολ’ αυτά δεν ζητούνται πιά μόνο από την Εργατική Αντιπολίτευση. Κάτω Από την αυξανόμενη πίεση των μαζών, πολλά μέτρα πού προτάθηκαν από τή βάση πριν τή πανρωσική Συνδιάσκεψη έγιναν σήμερα επίσημα αναγνωρισμένες Αλήθειες. ’Αρκεί κανείς νά διαβάσει την πλατφόρμα για το Συνέδριο τής επιτροπής Μόσχας, σχετικά με την εσωτερική δομή τού Κόμματος, για νά δει ότι ή Αντιπολίτευση μπορεί νά υπερηφανεύεται για την αύξηση τής επίδρασης της. Μπορούσε νά περιμένει κανείς, νά δεν υπήρχε αυτή ή επίδραση, ενα τέτοιο βήμα πρός τ’ Αριστερά από μέρους τής επιτροπής Μόσχας; Δέν θα ’πρεπε όμως νά υπερβάλουμε τή σημασία αυτού τού βήματος, Απ’ τή στιγμή πού δέν είναι παρά μία διακήρυξη για το Συνέδριο. Ή πλατφόρμα αυτή μπορεί νά έχει την τύχη πού είχαν πάρα πολλές φορές τα τελευταία χρόνια οι αποφάσεις των ηγετών μας: στά συνέδρια καί στις συν διασκέψεις, κάτω από την ελεύθερη πίεση των μαζών, υιοθετούν τα πιο ριζοσπαστικά μέτρα, άλλα μετά το συνέδριο, ή ζωή κυλάει όπως πριν καί ή απόφαση δέν είναι πιά παρά μιά ξεχασμένη επιθυμία…

Αυτό δέν έγινε με την απόφαση τού 8ου Συνεδρίου μας πού διάταζε την διαγραφή από το Κόμμα όλων των μη καθαρών στοιχείων; πού ήθελε νά κάνει δυσκολότερη την είσοδο αυτών πού δέν είναι εργάτες; Καί τί έγινε με την απόφαση τής συνδιάσκεψης τού 1920 πού αντικαθιστούσε τούς διορισμούς με ένα σύστημα συστάσεων; Οι ανισότητες στο εσωτερικό τού Κόμματος δέν έχουν εκλείψει, παρά τις αλλεπάλληλες αποφάσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Σ’ ό,τι αφορά τή καταδίωξη των συντρόφων πού έχουν «δίκιά τους γνώμη», διαφορετική από τή γνώμη πού επιβάλλεται από πάνω, μπορούμε νά πούμε ότι αυτή ή πληγή συνεχίζει νά υπάρχει… Μπορούμε ν’ αναφέρουμε πολλά παραδείγματα. Αν όμως οι αποφάσεις αυτές δέν εφαρμόζονται, αυτό σημαίνει ότι πρέπει νά καταργήσουμε τή βασική αίτια πού εμποδίζει την πραγματοποίησή τους, δηλαδή νά διώξουμε άπ’ το Κόμμα όλους όσους φοβούνται τή πληροφόρηση, την ευθύνη απέναντι στη βάση καί την ελευθερία κριτικής. Καί αυτοί ή είναι στοιχεία όχι εργατικά πού έχουν εισχωρήσει στο Κόμμα, ή είναι εργάτες πού ή νοοτροπία τους αστικοποιήθηκε κάτω από την επίδραση αυτών των στοιχείων.

Δέν αρκεί νά καθαρίσουμε το Κόμμα από τα στοιχεία πού δέν είναι εργατικά με «αναθεωρήσεις», με ένα αυστηρότερο έλεγχο στην είσοδο ή άλλα μέσα, αλλά πρέπει επίσης νά ξέρουμε νά ανοίγουμε πλατιά τις πόρτες μας στους εργάτες. Πρέπει νά διευκολύνουμε την είσοδό τους στο Κομμουνιστικό Κόμμα, πρέπει νά δημιουργηθεί μέσα στο Κόμμα μία καλύτερη ατμόσφαιρά συντροφικότητας, για νά αισθάνεται άνετα ό εργάτης, για νά βλέπει σέ κάθε ηγέτη μας όχι ένα αρχηγό αλλά ένα σύντροφο με περισσότερη πείρα, πού είναι έτοιμος νά μοιραστεί τις γνώσεις καί τή πείρα του, πού είναι έτοιμος ν’ αντιμετωπίσει με φροντίδα τις ανάγκες του καί τις επιθυμίες του. Πόσοι σύντροφοι, νέοι κυρίως εργάτες, δέν απομακρύνθηκαν από το Κόμμα από την ανεπιείκεια, τις απαιτήσεις, την παράλογη αυστηρότητα πού μάς χαρακτηρίζουν, ενώ θα μπορούσαμε νά τούς κατευθύνουμε με λογικό τρόπο και νά τούς μορφώσουμε σιγά σιγά με το κομμουνιστικό πνεύμα;

Μαζί με το γραφειοκρατικό πνεύμα αυτό πού μαστίζει το Κόμμα μας είναι ή επίσημη ψυχρότητα. Ή συντροφικότητα δέν υπάρχει πιά παρά στη βάση.

Το Συνέδριό μας πρέπει νά έχει υπόψη του ένα άλλο δυσμενές γεγονός: πρέπει νά καταλάβει καί νά εξηγήσει γιατί ή Εργατική Αντιπολίτευση ζητάει περισσότερη ισότητα, την κατάργηση των προνομίων στο εσωτερικό τού Κόμματος, τή βεβαίωση τής ευθύνης τού κάθε αγωνιστή απέναντι στη βάση πού τον έχει στείλει ή εκλέξει.

Έτσι στά πλαίσια τής εκστρατείας της για το δυνάμωμα τού δημοκρατικού πνεύματος καί την κατάργηση τού γραφειοκρατικού πνεύματος μέσα στο Κόμμα, ή Εργατική Αντιπολίτευση προωθεί τρεις βασικές αρχές:

1.Εκλογές παντού, κατάργηση των διορισμών καί των απεσταλμένων, δυνάμωμα τής ευθύνης απέναντι στη βάση.

2.Πληροφόρηση στο εσωτερικό τού Κόμματος (σ’ ό,τι αφορά τόσο τις εκτιμήσεις πάνω στο πρόσωπο τού υποψηφίου όσο καί τα γενικά θέματα). Νά παίρνεται υπόψη ή γνώμη τής βάσης (πλατιά εξέταση των θεμάτων σέ γενικές συνελεύσεις, ενώ ή κορυφή πραγματοποιεί μετά τή σύνθεση. Οποιοδήποτε μέλος τού Κόμματος νά γίνεται δεκτό στις συγκεντρώσεις των ηγετικών κέντρων, έκτος άπ’ αυτές οπού χρειάζεται ιδιαίτερη μυστικότητα).Ελευθερία κριτικής καί γνώμης (όχι μόνο δικαίωμα ελεύθερης συζήτησης, αλλά καί υλική ενίσχυση για την έκδοση των απόψεων διαφόρων τάσεων πού υπάρχουν μέσα στο Κόμμα).

3.Προλεταριοποίηση όλου τού Κόμματος. Μείωση των πολλών ηγετικών θέσεων ενός ατόμου στο Κόμμα καί τις υπηρεσίες τού κράτους.

Το τελευταίο αυτό σημείο είναι ιδιαίτερα σοβαρό, βασικό μάλιστα, για τον απλό λόγο ότι, όπως δέν πρέπει νά ξεχνάμε, το Κόμμα μας δέν πρέπει μόνο νά οικοδομήσει τον κομμουνισμό, αλλά είναι αναγκασμένο νά προετοιμάζει τις μάζες, νά τις μορφώνει για μιά μακρόχρονη ίσως περίοδο πάλης ενάντια στον παγκόσμιο καπιταλισμό, πού μπορεί νά πάρει τις πιο απροσδόκητες καί νέες μορφές. Θα ήταν πολύ αφελές νά νομίζουμε ότι έχοντας απωθήσει, στο  πεδίο της μάχης, την επίθεση των λευκοφρουρών καί του Ιμπεριαλισμού, δέν πρέπει πια νά φοβόμαστε μία νέα αντεπίθεση τού κεφαλαίου. Μία προσπάθεια νά καταλάβει τη Ρωσία των σοβιέτ με πλάγιους τρόπους, νά εισχωρήσει στη ζωή μας, νά χρησιμοποιήσει τή δημοκρατία των Εργαζομένων για τα συμφέροντα τού καπιταλισμού. Γι’ αυτό ακριβώς πρέπει νά ’χουμε τα μάτια μας δεκατέσσερα, γι’ αυτό το Κόμμα μας πρέπει νά αρματωθεί για ν’ αντιμετωπίσει τον εχθρό, νά συγκεντρώσει τις προλεταριακές δυνάμεις γύρω από καθαρά εργατικά καθήκοντα (μιά καί οι άλλες ομάδες του πληθυσμού θα κλίνουν πρός τον καπιταλισμό). Καθήκον των ηγετικών μας κέντρων είναι νά προετοιμαστούν γι’ αυτή τή νέα σελίδα τής επαναστατικής μας ιστορίας.

Ή σωστότερη λύση τού προβλήματος, βρίσκεται στη δημιουργία μιας στενής επαφής, σέ όλα τα επίπεδα ανάμεσα στο Κόμμα μας καί τα όργανα τού κράτους, αλλά κυρίως τα συνδικάτα. Σ’ αυτή τή περίπτωση αντί οι διπλές θέσεις νά προκαλούν παρέκκλιση τής πολιτικής τού Κόμματός μας από την καθαρότητα τής ταξικής γραμμής, θα επιτρέψουν αντίθετα, κυρίως στην εποχή πού βρισκόμαστε, περισσότερη σταθερότητα, θα καλυτερεύσουν τις δυνατότητες αντίστασης στις επιδράσεις τού παγκόσμιου καπιταλισμού (πού εξασκούνται μέσω των εμπορικών συμφωνιών καί των παραχωρήσεων) .(2)

«Προλεταριοποίηση» τής Κεντρικής ’Επιτροπής σημαίνει συγκρότηση μιας Κεντρικής ’Επιτροπής όπου οι άμεσοι αντιπρόσωποι τής κομμουνιστικής βάσης παύουν νά βρίσκονται εκεί για φιγούρα, καί αποτελούν τον πραγματικό καί αδιάσπαστο δεσμό ανάμεσα στην ’Επιτροπή καί τις εργατικές μάζες των συνδικάτων πού είναι έξω από το Κόμμα καί είναι επομένως ικανοί νά έχουν πάντα υπόψη καί νά συνοψίζουν τις απαιτήσεις τής στιγμής, τις ανάγκες, τούς πόθους τής τάξης τους, νά κατευθύνουν την πολιτική τού Κόμματος στά πλαίσια τής πραγματικής ταξικής γραμμής.

Αυτό είναι το πρόγραμμα τής Εργατικής Αντιπολίτευσης. Αυτή είναι ή ιστορική της αποστολή. Μπορεί στις κορυφές τού Κόμματός μας να την παραμερίζουν με περιφρόνηση. Ή Εργατική ’Αντιπολίτευση είναι όμως ή μόνη ζωντανή και δραστήρια δύναμη. Το Κόμμα μας πρέπει να τη λογαριάζει καί θα τή λογαριάζει.

 

 

Σημειώσεις:

(1) θα ασχοληθούμε παρακάτω με τή γραφειοκρατία στο εσωτερικό τού Κόμματος.

(2) Με τις παραχωρήσεις, το σοβιετικό κράτος, νοίκιαζε με συμβόλαιο σέ ξένους καπιταλιστές, ορυχεία, πετρελαιοπηγές κ.τ.λ. Σέ αντάλλαγμα εφοδιαζόταν με συμπληρωματικό τεχνολογικό εξοπλισμό πού επέτρεψε την στοιχειώδη ανασυγκρότηση τής μεγάλης βιομηχανίας. Σ.Μ.